Op dinsdag 28 april 2009 was het dan zover: de boekpresentatie van het eerste deel van drie over het Scholtenhuis en de lancering van de bijbehorende website. Een statig herenhuis aan de Grote Markt te Groningen, waar tijdens de bezetting de Sicherheitsdienst zijn intrek had genomen. Het gebouw was een verzamelpunt van de oorlogsellende in Groningen. Hier kwam het slechtste van de mens naar boven: er werd ondervraagd, gemarteld, gevangengenomen, gepraat en gezwegen. Aldus Gijs Wanders, die niet alleen de middag inleidde, maar ook zelf had meegewerkt aan de totstandkoming van de virtuele reconstructie van het Scholtenhuis.

De virtuele reconstructie vond plaats onder leiding van Monique Brinks, directeur van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG). Aan de hand van archiefstukken en vele interviews van ooggetuigen, werd het huis compleet in het driedimensionaal herbouwd op de website www.scholtenhuis.nl. Deze reconstructie is van groot belang, aangezien het niet de buitenkant van het gebouw betreft, maar juist de binnenkant. Juist door het interieur digitaal te herstellen, kon men de getuigenverhalen weer tot leven brengen. En dat is bovendien ook wat er gebeurt in de virtuele wereld. Door middel van het ‘invoegen’ van korte scènes gespeeld door acteurs, kan men bij het bezoeken van het digitale huis meekijken als een vlieg op de muur. De geschiedenis komt zo wel heel erg dichtbij!

Waarom juist het gebouw reconstrueren? De auteur van het boek merkte tijdens haar onderzoek dat de vele verhalen die zij te horen kreeg, telkens weer opgehangen werden aan dit zogenoemde ‘horrorhuis’. Het is dan ook niet voor niets dat het bij de bevrijding in brand werd gestoken door het SD-personeel, kapot geschoten door de Canadezen en de laatste stukken steen omver werden gehaald door Groningers zelf. Het blijft echter een ware plaats van herinnering en het is dan ook een buitengewone toevalligheid dat juist hier straks het Groninger Forum zal worden gebouwd. Een verzamelplaats van geschiedenis, kunst en cultuur.

Hoe werkt het? Je gaat naar de website of gebruikt de DVD uit het boek. De bezoeker krijgt dan eerst een inleiding op de geschiedenis van het Scholtenhuis. Vervolgens sta je voor het huis en kun je een verdieping kiezen, daarna kun je een kamer aanklikken. De kamer komt dan in beeld met een scène. In de kamer zijn bovendien verschillende icoontjes aan te klikken voor meer informatie over gebeurtenissen en desbetreffende personen, zowel SD’ers als ondervraagden, voornamelijk verzetsmensen. Men kan ook kiezen te starten vanuit de hiërarchie van het SD-personeel, om zo vanuit hen door te kunnen klikken over hun taken en daden. Die daden is het eerste afgeronde deel van het onderzoek van Monique Brinks, die met vele verschillende soorten bronnen te maken kreeg. Zowel dossiers van de Bijzondere Rechtspleging in het Nationaal Archief, als ook privé-correspondentie, interviews en de bekende literatuur.

Het eerste deel van de trilogie over het Scholtenhuis is een boek met oog voor detail. Brinks heeft zich zeer gefocust op het reconstrueren van feiten. Door middel van deze feitelijke stijl trachtte Brinks een bepaalde objectiviteit te waarborgen en tegelijkertijd door het oog voor detail de geschiedenis dichter bij de mensen te brengen. Brinks worstelde met deze tweeslachtigheid, maar geeft met deze uitgave duidelijk meer een encyclopedische indruk dan dat ze zich zou willen begeven op het niveau van de menselijke perceptie. Dat laatste laat ze over aan de lezer. Men kan kanttekeningen zetten bij dit werk, omdat theoretische geschiedkundige achtergrond niet aan bod komt en daarmee niet goed te plaatsen valt in de oorlogshistoriografie. Zo schenkt Brinks geen aandacht aan de verschijnselen egodocumenten en ‘oral history’, twee steeds belangrijk wordende bronthema’s in het hedendaagse geschiedbedrijf en van aanzienlijk belang in dit werk. Literair is het ook zeker niet. Haar wat strikte bureaucratische weergave past juist bij het onderwerp. Mocht men deze kilheid willen noemen, soit. Het is geen dissertatie en geen Koen Koch (al schrijft hij over de Eerste Wereldoorlog). Het is een degelijk naslagwerk van een bruikbare omvang, voor amateur en professional. Het tweede en derde deel staan voor verschijning in 2010 en 2011 gepland. Hopelijk wordt dit gehaald en dan zeker voor de meidagen, zoals nu.