In het voorjaar van 1945 viel een omvangrijk Amerikaans leger het eiland Okinawa binnen. Een felle, bloedige strijd ontbrandde, waarbij aan beide zijden veel slachtoffers vielen. Het was de laatste grote slag die in de Tweede Wereldoorlog werd uitgevochten; een slag waarbij de Japanners en Amerikanen streden om elke meter grond en waarbij het Japanse leger niet schroomde om de lokale bevolking als menselijk schild in te zetten. Aan Amerikaanse zijde kwamen 12.500 soldaten om; de verliezen aan Japanse zijde waren vele malen hoger: ruim 110.000 doden. Deze strijd, die door inwoners van Okinawa ‘tetsu no ame’ (regen van staal) wordt genoemd vanwege de aanhoudende bombardementen vanaf de Amerikaanse schepen die voor de kust lagen, is het onderwerp van een spannende en onderhoudende Young Adult-roman van Alan Gratz: ‘De laatste granaat’.

Met een verhaal dat zich afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog begeeft Gratz zich op voor hem bekend terrein. Deze Amerikaanse auteur heeft ondertussen een hele serie boeken geschreven die zich afspelen tijdens de oorlog. Opvallend en interessant hierbij is dat er in deze boeken vanuit verschillende perspectieven en invalshoeken naar de Tweede Wereldoorlog wordt gekeken. Gratz schreef een boek over een joodse jongen die zijn familie en vrienden kwijtraakt en in een concentratiekamp terechtkomt. Zijn identiteit – de jongen heet Yaneck – wordt hem afgenomen en wordt gereduceerd tot een nummer, dat aan de binnenkant zijn arm wordt getatoeëerd: B-3087. In ‘D-Day’ laat Gratz de landing in Normandië door geallieerde troepen in juni 1944 vanuit verschillende perspectieven zien. Je ontmoet de jonge soldaat Dee Carpenter, die amper 16 jaar is en op het Franse strand zal worden afgezet, samen met duizenden andere soldaten. Een andere persoon die je in dit boek volgt is Samira, die voor het Franse verzet werkt. Kilometers verderop springt James McKay uit een vliegtuig om zijn bijdrage aan de strijd te leveren. Dit filmisch geschreven verhaal, met zijn vele perspectieven, doet denken aan de film ‘The Longest Day’ dat ook een meervoudig vertelperspectief heeft.

Dit wisselen van vertelperspectief is zoals gezegd kenmerkend voor het werk van Gratz en komt prachtig tot uiting in zijn boek ‘Vluchteling’, dat drie verhalen bevat over kinderen die moeten vluchten. Deze drie kinderen leven ieder in een ander deel van de wereld én in een andere tijd. Op meesterlijke wijze laat Gratz deze vluchtelingenverhalen, die spelen in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog, Cuba (waar mensen in de jaren ’90 probeerden te ontsnappen aan het regime van Castro) en Syrië (2015), aan het eind van zijn boek samenkomen.

Ook in ‘De laatste granaat’ vertelt Gratz zijn verhaal vanuit meerdere perspectieven. Aan Amerikaanse zijde ontmoet je Ray Majors, die voor de kust van Okinawa in een landingsvaartuig op weg naar het strand is en voor het eerst aan een gevechtshandeling zal deelnemen. Enkele kilometers verderop staat Hideki Kaneshiro op een schoolplein te luisteren naar de speech van een Japanse legerofficier die hem en zijn medescholieren oproept het vaderland te verdedigen. De kinderen, ouder dan 14 jaar zijn ze niet, krijgen ieder twee handgranaten uitgereikt: een om de vijand te treffen, de ander om zichzelf daarna mee op te blazen.

Als lezer weet je dat de twee verhaallijnen elkaar zullen kruisen en dat Ray en Hideki op het slagveld tegenover elkaar zullen komen te staan. Gratz neemt je in zijn boek op vaardige wijze mee naar dat het onvermijdelijke moment, door de afstand tussen beiden, zowel geografisch als in tijd, telkens iets te verkleinen. Zo komen de beide jongens na elkaar op dezelfde plekken en de tijd tussen de momenten dat ze op dezelfde plek zijn wordt steeds korter. Onverbiddelijk neemt Gratz je mee naar het moment dat ze elkaar tegen het lijf lopen. Dat het treffen tussen Ray en Hideki een moment vol geweld is, is geen verrassing voor de lezers van Gratz’ boeken. Gratz schroomt niet om in zijn boeken zijn jonge lezers de gruwelen van een oorlog voor te schotelen. De realiteit van de slag om Okinawa, waarbij zoals gezegd burgers als menselijk schild werden ingezet en met harde gevechten om elke meter grond, wordt in dit boek beeldend en met veel oog voor details beschreven. De strijd is voelbaar en je kunt je als lezer inleven in de lastige keuzes die soldaten op het slagveld moeten maken. Veel van Ray’s kameraden sneuvelen en hij ziet ook hoe zijn medesoldaten schieten op burgers waarvan ze menen, soms niet ten onrechte, dat ze kwaad in de zin hebben.

De gewelddadige confrontatie tussen Hideki en Ray is de climax in het verhaal. Hoe deze tweestrijd afloopt laat ik in het midden; het is de moeite waard om het verhaal zelf te lezen. Want Gratz laat in zijn boek niet alleen de gruwelen en het verloop van de strijd om Okinawa zien. Hij toont ook wat oorlog met mensen doet. Ray’s vader stond in de Eerste Wereldoorlog als jonge knul op het slagveld en dat heeft diens leven ernstig veranderd. Hij kwam uit de oorlog als een gebroken, boze man, die zijn frustraties afreageerde op zijn gezin. Ruim twintig jaar later zijn het weer veelal jonge mannen die ten strijde trekken. Of ze nu uit Amerika komen of uit Japan, ze dragen allemaal foto’s bij zich van geliefden en familie. Die foto’s worden aan het eind van het verhaal door een van de hoofdpersonen op de muur geprikt; Japanse en Amerikaanse foto’s door elkaar. Deze foto’s vormen samen een sterk beeld, dat zowel bij de lezer als de hoofdpersoon tot het inzicht leidt dat in elke oorlog jonge mensen het slagveld worden opgestuurd en dat gezinnen uiteen worden gescheurd. Een beeld dat overeenkomt met wat Kurt Vonnegut schreef in zijn bekende roman ‘Slachthuis 5’, namelijk dat de soldaten die in de oorlog vochten weinig van de wereld wisten, geen idee hadden wie de soldaten tegenover hen waren en eigenlijk nog kinderen waren. Het is de ontroerende afsluiting van een enerverend en krachtig boek.

‘De laatste granaat’ is een boek dat leest als een trein, maar ook een boek waarin Gratz op de juiste momenten stopt om je te laten nadenken over wat oorlog doet met (jonge) mensen. ‘De laatste granaat’ is weer een sterk boek van deze bestsellerauteur binnen een reeds omvangrijk en indrukwekkend oeuvre.