Eva Mozes Kor (1934-2019) en haar tweelingzusje Miriam overleefden de Tweede Wereldoorlog dankzij het feit dat zij een eeneiige tweeling waren. De Joodse zusjes kwamen uit een dorp in Roemenië en werden in 1944 met hun familie naar Auschwitz gedeporteerd. Naziarts Josef Mengele gebruikte hier eeneiige tweelingen voor experimenten die maar weinig kinderen overleefden. Eva toonde echter een kracht die zowel haar als haar zusje redde. Ze overleefden de oorlog maar zouden hun familie nooit meer terugzien. In ‘De tweeling van Auschwitz’ vertelt Eva haar verhaal en dat van haar zus.

Op 31 januari 1934 werden Eva en Miriam geboren in Portz in het Roemeense deel van Transsylvanië, aan de grens van Hongarije. De tweeling had nog twee oudere zussen. Toen de oorlog uitbrak hadden ze er niet direct last van. Als enige Joden in het dorp werden de kinderen wel gepest, maar dankzij de boerderij van hun ouders hadden ze genoeg te eten en waren ze relatief veilig.

In 1944 kwamen de nazi’s echter ook aan bij de kleine dorpjes van Oost-Europa, het gezin werd getransporteerd naar een getto in Simleu Silvaniei. Het kostte vijf uur om er te komen vanuit Portz. Er zaten meer dan 7000 andere Joden uit het Roemeense deel van Transsylvanië opgesloten in de getto.

"Miriam en ik hadden nog nooit zoveel mensen gezien. Voor ons waren honderd mensen – het aantal inwoners van ons dorp – al veel. We hadden nog nooit van ons leven zevenduizend mensen – allemaal joden! – bij elkaar gezien."

In mei 1944 kondigden de Duitse bewakers van de getto aan dat de Joden naar een werkkamp in Hongarije gebracht zouden worden.

"’Dit is voor jullie eigen bestwil. Wie werkt, blijft leven,’ zeiden ze. ‘De gezinnen kunnen bij elkaar blijven.’"

Eenmaal daar aangekomen, bleek dat de groep Joden helemaal niet naar een werkkamp in Hongarije was gebracht, maar naar Auschwitz-Birkenau.

"Toen wisten we het: we waren niet meer in Hongarije. We waren de grens overgestoken naar Polen, dat nu Duits grondgebied was. Afgrijzen beving ons. Tot nu toe hadden we nog hoop gekoesterd. Iedereen, inclusief ikzelf, had begrepen dat zolang we in Hongarije bleven, er een kans bestond dat we naar een werkkamp werden gebracht om daar arbeid te verrichten. Iedereen wist inmiddels dat Duitsers en Duitsland voor joden de dood betekenden."

Op het treinstation werden de kinderen, oude mensen en vrouwen gescheiden van de jonge, sterke mannen. Ook tweelingen werden apart gehouden.

"’Is dit een tweeling?’, vroeg hij aan mama. Ze aarzelde. ‘Is dat gunstig?’ ‘Ja,’ zei de bewaker. ‘Het is een tweeling,’ antwoordde mama."

Eva en Miriam sliepen in een aparte barak vol tweelingen in Birkenau, op een paar kilometer afstand van het hoofdkamp in Auschwitz. Ze werden gebruikt voor experimenten en Eva kreeg een nare ziekte ingespoten. Mengele verwachtte dat ze nog maar twee weken te leven had maar Eva wilde hem niet laten winnen. Ze overleefde de onbekende ziekte en hielp haar zusje Miriam er weer bovenop die in een Musselman was veranderd, ze was enorm afgevallen en had alle hoop opgegeven.

"In Auschwitz was sterven heel gemakkelijk. Overleven, daar had je een dagtaak aan."

De zusjes waren eigenwijs, ze weigerden mee te doen aan de mars die de Duitsers hadden gepland om zich te ontdoen van het bewijsmateriaal en ze verlieten Birkenau pas toen alles in de brand werd gestoken. Ze werden verdreven naar het hoofdkamp van Auschwitz waarna de nazi’s verdwenen. Op 27 januari 1945 werd Auschwitz bevrijd door de Russen.

"Hand in hand liepen Miriam en ik in de gestreepte gevangenispakken voor de laatste keer de barak uit. Miriam en ik hadden Auschwitz overleefd. We waren elf jaar oud. Nu hadden we nog maar een vraag: Hoe moesten we thuiskomen?"

Eva en Miriam werden opgevangen in een weeshuis. Er kwam steeds meer informatie over alle misdaden die de Duitsers hadden begaan. Eva kreeg er nachtmerries van.

"Ik had elke nacht nachtmerries. Ik droomde van ratten zo groot als katten, van dode mensen, en van naalden die in me werden gestoken. Toen we hoorden dat de nazi’s zeep hadden gemaakt van joods vet, droomde ik dat stukken zeep tegen me praatten met de stemmen van mijn ouders en zusjes. Ze zeiden: ‘Waarom was je je met ons?’"

In juni 1950 besloten Eva en Miriam het advies op te volgen van hun vader. Voor ze naar Auschwitz waren gedeporteerd had hij hen laten beloven naar Israël te verhuizen. Eindelijk was het zover.

"Op een vroege ochtend naderde ons schip Haifa. Toen het afmeerde stonden we op het dek en zagen we de zon opkomen boven het Carmelgebergte. Het was een van de mooiste dingen die ik ooit had gezien. Het land van de vrijheid."

‘De tweeling van Auschwitz’ is een rauw maar ontzettend mooi geschreven ooggetuigenverslag. Eva heeft de oorlog en alles dat ze heeft meegemaakt verwerkt in de loop van haar leven en dat merk je aan het boek. Het is een neutraal geschreven verslag, geen aanklacht. De foto’s die in het boek zijn geplaatst maken het nog persoonlijker. Eigenlijk zou iedereen dit boek moeten lezen, alleen al om te voorkomen dat dit ooit weer gebeurd.