Het wijdverbreide beeld van de Holocaust is dat Joden zich als makke schapen aanmeldden voor deportatie en niet terugvochten. De werkelijkheid was echter compleet anders. In ‘Gezichten van Joods verzet’ worden in veertig verschillende bijdragen de verhalen verteld van Joodse mensen, groepen en gezinnen die zich niet lieten terroriseren maar die terugvochten. Ze schreven voor illegale bladen en hielpen met het verspreiden ervan, onttrokken zich aan deportatie, vormden organisaties, hielpen opgepakte Joden ontsnappen uit deportatietreinen en concentratiekampen, pleegden aanslagen en sloten zich ook aan bij niet-Joodse verzetsgroepen en het gewapend verzet.

Tijdens de bezetting in de jaren 1940-1945 hebben Joden in Nederland vaak en op veel verschillende manieren geprobeerd de vervolgingen tegen te werken. Mensen uit verschillende beroepen en posities hielpen allemaal op hun manier mee. Psychiater Hans Keilson heeft bijvoorbeeld veel verhalen van Joodse kinderen verzameld en heeft na de oorlog veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van de oorlog op de kinderen die gescheiden werden van hun ouders.

Verschillende mensen sloten zich aan bij verzetsgroepen om op een actieve manier de vijand te dwarsbomen. De Porgel en Porulangroep (PP-groep) van Jan Hemelrijk en Bob van Amerongen bestond bijvoorbeeld voor een groot deel uit mensen met een Joodse achtergrond, zoals wel meer Amsterdamse verzetsgroepen. Joodse arbeiders pleegden vaak sabotage door hun kennis en vaardigheden op een manier te gebruiken die het proces vertraagde of zelfs kapot maakte.

"Met zijn militaire discipline en geduld zag hij kans in overleg met zijn personeel het productieproces te saboteren door de samenstelling van de gelatine emulsie te veranderen, waardoor de afdrukken mislukten. Ook bestelde hij apparatuur waarvan hij wist dat het weken zou duren voordat ze geleverd kon worden. Zolang het productieproces maar niet stil viel, was sabotage een manier zijn leven te verlengen."

Sommigen kozen voor het gewapend verzet en vochten fysiek met hun vijand. Anderen kozen voor een geweldloze manier en vochten niet met hun vijand maar pleegden juist verzet door andere slachtoffers te helpen.

"[…] dat je slimmer moest zijn dan de tegenstander, tenminste daar waar je dat kon waarmaken. Hij was heel stellig: je moet niet proberen de Duitsers te gaan bevechten, beter is het tien mensen te helpen dan een Duitser dood te schieten."

Soms had iemand zelfs de juiste kennis en positie om andere Joden te bevrijden van hun doodsbestemming.

"Mijn vader gebruikte zijn vaardigheden gebitsafdrukken te maken om sleutels te fabriceren. Valse sleutels waarmee voor deportatie bestemden naar buiten werden geleid."

‘Gezichten van Joods verzet’ is een indrukwekkende verzameling verhalen. Alle veertig verhalen zijn door andere auteurs geschreven over hun familie of kennissen. Hierdoor zijn het soms hele intieme verhalen met veel details, wat erg interessant is. Jammer, maar begrijpelijk, is alleen dat de verhalen allemaal erg kort zijn waardoor er grote sprongen in de verhalen worden gemaakt en het soms wat incompleet voelt. Maar dit boek is zeker een grote aanrader en een aanwinst voor de boekenkast.