‘Militaire ooggetuigen - 75 Jaar bevrijd’ bevat verhalen over de bezetting, oorlog en bevrijding door de ogen van militairen die de strijd hebben meegemaakt. Het is geen historisch verslag van een periode, eenheid of veldslag, maar het zijn de ervaringen van de veteranen die centraal staan. Elke aan het woord komende veteraan is op een of andere manier tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken geweest bij de bevrijding van Europa en Azië: als verzetsstrijder, als militair of als krijgsgevangene.

De beide schrijvers van dit boek zijn historici van beroep en werken bij het Veteraneninstituut. Zij zijn beheerders van de Interviewcollectie Nederlandse Veteranen (ICNV) en nemen in dit boek de lezer in allerlei verhalen mee naar de oorlogshandelingen in de jaren 1944 en 1945 over de gehele wereld.

Dat vind ik ook het mooie aan dit boek. Alles komt aan de orde. Na een woord vooraf, inleiding en korte introductie gaat het eerste deel over Europa, het tweede deel omvat de gebeurtenissen en belevenissen in Azië. Het is geen geheim dat ik vind dat in het bijzonder de aandacht voor dit laatste gebied vaak te wensen overlaat. In dit boek omvat het deel over Azië circa een derde van de verhalen, dus dat is een mooie verdeling. Het mooi vormgegeven, handzame en stevige boek sluit af met een nawoord, een uitgebreide bronnen- en literatuurlijst en een handige lijst met gebruikte afkortingen.

Omdat het telkens geen lange verhalen zijn, is het boek prettig leesbaar en kun je het tussendoor ook wegleggen, al is dat door de boeiende inhoud soms best lastig. De publicatie bevat veel foto’s, waarvan een aantal nog niet eerder gepubliceerd is, en andere illustraties. De verhalen geven samen met de vele foto’s een indruk van de bijzondere, heftige ervaringen die voor sommigen zelfs traumatiserend waren.

De veteranen uit Europa, Nederlands-Indië en Suriname raakten veelal op jonge leeftijd betrokken bij de strijd en blikken terug op hun bijdrage aan het herwinnen van onze vrijheid. Hun persoonlijke verhalen maken diepe indruk en voegen een extra dimensie toe aan onze kennis over de Tweede Wereldoorlog.

Zo lees je bijvoorbeeld dat slechts 15% van de Poolse militairen die meevochten na afloop naar het inmiddels communistische Polen terugkeerde. Ik schrok van dat percentage. Ik wist weliswaar dat ze in eigen land geen al te beste behandeling kregen, maar dat er zo weinig terugkeerden en dat dus 85% eigenlijk ontheemd raakte, was voor mij nieuwe informatie. Ook lees je over KNIL-militairen die na de bevrijding van Nederlands-Indië en de terugkeer uit de Japanse krijgsgevangenkampen gelijk weer onder de wapenen gingen, zonder ook maar enige vorm van herstel of rust.

Ik heb al heel wat boeken gelezen en gerecenseerd en daardoor een behoorlijke kennis opgebouwd over de Tweede Wereldoorlog, maar ik kreeg regelmatig kippenvel van de verhalen. De spannende en soms ongelooflijke ervaringen, samen met de voor mij nieuwe informatie, maken het een geweldig boek. Ik kan niet anders dan het van harte aanbevelen. Het is met de feestdagen in het vooruitzicht een aanrader als cadeau voor geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog.