George Rodger was een Britse fotojournalist die op 20 april 1945 (toevallig op de laatste verjaardag van Adolf Hitler) in het net bevrijde kamp Bergen Belsen een iconische foto maakte. Op de foto, die later in Life Magazine verscheen, loopt een jongetje, ogenschijnlijk onbewogen, over een stoffige weg die geflankeerd wordt door rijen vrouwenlijken. De naam van het jongetje was Sieg Maandag. Hij was een Diamantkind.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de nazi’s het plan om een eigen diamantindustrie op te zetten. Het ontbrak hen echter aan de benodigde knowhow. Die kennis en ervaring was wel te vinden binnen de Joodse bevolkingsgroep en zo werden een aantal experts en hun families geselecteerd en vrijgesteld van deportatie. De betreffende Joden verkeerden inderdaad in de illusie dat zij op deze wijze een betrekkelijk beschermd leven konden leiden, totdat zij in 1944 toch naar Bergen-Belsen werden gestuurd. Bergen-Belsen was begin 1944 nog een betrekkelijk ‘mild’ concentratiekamp alwaar de Diamantjoden in het Sternlager terecht kwamen. Dat zou heel snel anders worden.

Het Sternlager (sterrenkamp) was het grootste kamponderdeel van Bergen-Belsen. Hier zaten eind juli 1944 zogenaamde ‘ruiljoden’, waaronder dus de Diamantjoden die vooralsnog in een eigen barak werden gehuisvest Er werden in het Sternlager, net zoals in de andere kampen, families met kinderen ondergebracht. De gevangenen droegen burgerkleding waarop een Jodenster was genaaid, vandaar de naam Sternlager. De ondervoede gevangenen, die in het begin nog het idee hadden dat zij diamanten gingen produceren, moesten dwangarbeid verrichten, veelal bij het Schuh-Kommando waar ze oude schoenen uit elkaar moesten halen. Van de ruiljoden kwam maar een gering aantal daadwerkelijk vrij: eind april 1944 vertrokken 222 personen na een ruil naar Palestina, 136 personen met paspoorten uit Zuid-Amerikaanse landen konden in januari 1945 naar Zwitserland vertrekken; anderen werden in het interneringskamp in Biberach an der Riß opgehouden.

Dit alles gold niet voor de Diamantjoden. Zij werden plotseling van elkaar gescheiden. De 164 mannen werden naar Sachsenhausen gestuurd. Slechts een zestal overleefde de verschrikkingen. Een groot deel van de vrouwen werd, zónder de kinderen, naar concentratiekamp Beendorf gestuurd. Dat was een zogenaamd Aussenlager (buitenkamp) van Neuengamme en Ravensbrück. Hier moesten de vrouwen in een oude zoutmijn op 450 meter diepte in grote hallen onder andere onderdelen van de V2-raket produceren. De omstandigheden waren mensonterend, echter werden de meeste vrouwen, hoewel zwaar ondervoed en ziek, onder andere besmet met tyfus, uiteindelijk bevrijd.

De kinderen die achterbleven in Bergen-Belsen werden, in het inmiddels totaal overbevolkte kamp, geheel aan hun lot overgelaten. Zij lagen in een barak die enigszins afgelegen lag te wachten op de dood. Uiteindelijk werden zij door een vrouwelijke gevangene onder hoede genomen. Haar naam was Luba Tryszynska. Deze heldin heeft door haar daden de kinderen voor de dood bewaard.

Uiteindelijk overleefden de meeste van de bijna 50 kinderen en konden zij met hun moeder worden verenigd. De meeste Diamantvaders zouden de oorlog echter niet overleven. Sieg Maandag, zijn zusje Henneke en zijn moeder overleefden ook. Zijn vader is nooit meer terug gekomen.

Het thema Diamantkinderen is een nog relatief onbeschreven blad in het enorme repertoire van boeken over de Holocaust. Bettine Siertsema (1955) heeft dit buitengewoon interessante onderwerp de aandacht gegeven die het verdient. Siertsema heeft gebruik gemaakt van video-interviews uit de jaren 90 en daarnaast met de nog levende Diamantkinderen recente gesprekken gevoerd. Dit alles verwoordt zij op een heldere en aansprekende wijze. Het boek is, ondanks het beladen onderwerp, heel makkelijk en prettig leesbaar.

De lezer wordt aan de hand genomen en door de persoonlijke invalshoek van de verhalen meegenomen op de reis die de Diamantkinderen hebben gemaakt. Vooral de menselijke aspecten als hoop, geloof, naïviteit, sociaal gedrag en volharding komen naar boven. Maar ook mededogen en liefde. Siertsema heeft een fantastisch monument gemaakt van een aspect uit de Tweede Wereldoorlog waarvan veel mensen geen weet hebben. Een ideale reden om het boek ter hand te nemen. Een absolute aanrader.