In de loop van de tijd zijn er vele ooggetuigenverslagen verschenen van burgers en militairen die betrokken waren bij de Slag om Arnhem in 1944. Onlangs is een nieuw boek verschenen, ‘Verpleegster in de Slag om Arnhem’. Daarin zijn de ervaringen van een van de verpleegsters tijdens de hevige strijd voorafgaand aan de bevrijding van ons land gepubliceerd. Hendrika van der Vlist hield in september 1944 een dagboek bij over de gebeurtenissen in en rondom hotel Schoonoord. Met de invasie van de Britse troepen werd het hotel ingericht als noodhospitaal voor de vele gewonden en dat leidde regelmatig tot precaire situaties. Het dagboek toont de minder glorieuze kant van de strijd en dat maakt deze fraai verzorgde uitgave zonder meer tot een indrukwekkend, maar ook een ontroerend verslag over wat zich afspeelde in het noodhospitaal.

Hotel Schoonoord in Oosterbeek was sinds 1921 het eigendom van het echtpaar van der Vlist, de ouders van Hendrika. Bij het uitbreken van de oorlog werd het hotel gevorderd door de Nederlandse regering om te dienen als bejaardentehuis. De familie Van der Vlist moest het gebouw verlaten en vond onderdak aan de overkant. Een bevel van de Wehrmachtkommandantur in Arnhem, dat onder meer inhield dat gebouwen hun oude bestemming terugkregen, leidde tot een Duitse bezetting van het hotel. De bejaarden moesten het pand verlaten en de familie Van der Vlist kon terugkeren, zij het dat ze maar enkele kamers voor hun eigen gebruik hadden. De rest behoorde vanaf dat moment toe aan de Wehrmacht.

Tijdens de oorlog was Hendrika lerares, maar de klassen liepen snel leeg en sluiting was het gevolg. De geruchten ontstonden dat de Engelse troepen in aantocht waren. Maar de opmars ging niet zo snel als de bevolking gehoopt had en een felle strijd tussen de geallieerden en de bezetters ontbrandde. De Duitsers sloegen op de vlucht en het hotel stond weer leeg. Tot een Britse arts en verpleegster het hotel vorderden om het in te richten als noodhospitaal. Al snel werden de eerste gewonden binnengebracht. Hendrika besloot te helpen. Haar oude padvindersuniform deed vanwege de praktische functie dienst als verpleegstersuniform.

Weldra lag Schoonoord in de frontlinie. Hendrika beschreef in haar dagboek wat die situatie voor haar en de inmiddels honderden Britse, Poolse en ook Duitse gewonde soldaten betekende. Om het noodhospitaal heen klonken schoten en granaatinslagen. Het rode kruis op het dak was geen garantie dat het gebouw buiten schot bleef. De angst voor levensbehoud was groot, want de dood was een vaste aanwezige in het noodhospitaal geworden. Naar buiten om de doden te begraven durfde niemand meer. Een ander spanningsveld werd veroorzaakt door de Duitse en Britse militairen die dikwijls naast elkaar lagen. Soms leidde het echter ook tot verbroedering. Behalve onder patiënten was die eensgezindheid ook te vinden onder de Duitse en Britse artsen die zij aan zij werkten om de levens van de gewonden te redden. Vanuit de optiek van de gewonden en hun verzorgers duurde het wachten op de bevrijding eindeloos, vermoeidheid en desillusie gingen hun tol eisen en irritaties namen toe.

Uit haar dagboek blijkt ook dat er Duitsers waren die ondanks heftige verliezen tot het laatste moment overtuigd bleven van hun overwinning. Op 23 september 1944 viel een groep Duitsers Schoonoord binnen. De Obergefreiter deelde zonder blikken of blozen orders uit alsof ze nog heer en meester van het slagveld waren.

Eind september 1944 werd Hendrika zelf oorlogsvluchteling. In opdracht van de Duitsers werd het volledige noodhospitaal verplaatst naar Arnhem en Apeldoorn. Onder hen bevonden zich ook Nederlandse SS’ers. Hun houding was menig keer nog fanatieker dan de Duitsers zelf. Hendrika ging via Apeldoorn naar Ede waar de hereniging met haar ouders plaatsvond. In die tijd werd ze geconfronteerd met razzia’s op de mannelijke bevolking die moest gaan werken bij Organisation Todt. Maar het is ook de periode die bekend zou komen te staan als de Hongerwinter. Voedsel was nauwelijks nog te krijgen en wat er was, kostte enorm veel geld op de zwarte markt. Na de oorlog keerde Hendrika terug naar Oosterbeek. De teleurstelling was groot, toen Hendrika vernam dat Schoonoord volledig uitgebrand was. Niettemin hielp ze mee de stad weer op te bouwen.

Dit jaar werd in september voor Hendrika van der Vlist een plaquette onthuld ter nagedachtenis aan haar inzet voor de vele gewonden. Dit boek draagt er mede aan bij dat haar verhaal, dat ook representatief is voor andere verpleegsters in de Tweede Wereldoorlog, niet meer vergeten wordt.