Iedereen kent het hartverscheurende verhaal van Anne Frank. Zij staat symbool voor de Holocaust en de wanhopige situatie waarin voornamelijk Joodse Nederlanders zich tijdens de nazibezetting van Nederland bevonden. Naast de familie Frank hebben in Europa vele duizenden getracht om zich te verstoppen voor de nazi’s.

‘Onderduiken’ werd een begrip en op het platteland werden Joodse kinderen, vaak onder een andere naam, ondergebracht bij boeren. Dat ging vaak goed, maar vaak ook niet. Door pech of verraad werden velen alsnog opgepakt en naar de concentratiekampen gebracht, alwaar meestal de dood op hen wachtte. In Polen, waar het antisemitisme gemeengoed was, was het voor Joden nóg moeilijker om aan de moordlustige klauwen van de nazi’s te ontkomen.

‘Alleen op de vlucht’ is het aangrijpende, waargebeurde verhaal van een Joodse jongen (Jankele Kuperblum), die aan de Holocaust weet te ontsnappen. Tien jaar is hij pas, als hij op een dag thuiskomt en ontdekt dat zijn familie door de Duitsers is weggevoerd. Dan begint een leven van verstoppen, rondtrekken en liegen. Om te overleven vergeet hij zijn naam, zijn taal en zijn godsdienst en neemt hij een telkens wisselende identiteit aan. Een aangrijpend en waargebeurd verhaal.

Jankele trekt door het Poolse platteland, steeds op de vlucht voor de nazi’s en hun helpers. Op diverse plaatsen krijgt hij onderdak, zich steeds met een andere naam uitgevend voor een niet-joods kind. Hij wordt geholpen, maar ook uitgebuit en voelt continue de dreiging om ontdekt te worden. Dat zou voor een volwassene al een buitengewoon moeilijke opgave zijn, maar voor een kind van 11-12 jaar is het een haast onmogelijke taak. Steeds wanneer zijn gastgezin genoeg van hem heeft, het te gevaarlijk wordt óf wanneer Jankele besluit om op zoek te gaan naar zijn familie, moet hij weer verder, de ongewisheid tegemoet.

Hij overleeft. Zijn ouders zal hij niet meer levend terugzien en een groot schuldgevoel hierover maakt hem zelfs suïcidaal. Uiteindelijk weet hij zich te herpakken en verhuist hij naar Canada, alwaar hij een mooie carrière heeft in de theater-en filmwereld. In de jaren 60 vertrouwt hij zijn herinneringen toe aan papier.

Het boek leest als een roman en is ook enorm spannend en meeslepend. De lezer wordt emotioneel meegezogen in deze waarlijk ongelofelijke geschiedenis. Maar het is geen fictie; het is écht gebeurd en de vindingrijkheid en moed van de jongen Jankele is bijna niet te beschrijven.

Toch wordt het door Jack Kuper (een in Canada aangenomen naam) op bijzondere wijze beschreven. Het boek is indringend en realistisch. Op toegankelijke wijze heeft Kuper een prachtig document gerealiseerd dat tevens een monument is dat op gepaste wijze herinnert aan de facetten van de Holocaust die niet vaak genoeg belicht kunnen worden.