Tijdens de Tweede Wereldoorlog reisden vele oorlogscorrespondenten met het Rode Leger mee. Fameuze legerkranten als Krasnaya Zvezda hadden enkele grote namen in dienst, zoals Konstantin Simov, Vasily Grossman en Aleksei Tolstoi, maar ook kleinere divisiekranten hadden soms de beschikking over schrijftalenten. Een van hen was de weinig bekende Vasily Subbotin, amper twintig jaar oud, die tijdens de oorlog aanvankelijk als dienstplichtig tankschutter diende en later ‒ met een officiersrang ‒ voor een divisiekrant ging schrijven. Subbotin zette zijn oorlogservaringen in 1965 op schrift onder de titel Hoe oorlogen eindigen, dat enkele jaren later in het Duits werd vertaald en nu ook in het Engels.

Subbotin was verbonden aan de 150e Infanteriedivisie, die deelnam aan de slag om Berlijn. Als onderdeel van het 3e Stoottroepenleger trok de divisie vanuit het noordoosten de stad binnen en was ze de eerste die, op enkele honderden meters afstand van het Reichstaggebouw, de Moltkebrücke over de Spree overstak. Het kostte vervolgens nog een dag om het Königsplatz voor de Reichstag te bereiken. In de loop van 30 april drongen verscheidene kleine groepen soldaten het Reichstaggebouw binnen, en laat in de avond werd uiteindelijk het rode Sovjetvaandel gehesen op het dak. Subbotin was getuige van de bestorming en maakte er het hoofdthema van zijn memoires van.

Subbotins boek is, zo lijkt het, gebaseerd op aantekeningen die hij tijdens de oorlog heeft gemaakt. Na de oorlog bezocht Subbotin Berlijn opnieuw, wist hij contact te leggen met een aantal voormalige wapenbroeders en publiceerde hij zijn werk. De hoofdstukken zijn talrijk en vaak kort, soms maar 1-2 pagina's of slechts een halve pagina. Hoewel de bestorming van de Reichstag het dominante thema is, worden er regelmatig andere onderwerpen, eerdere oorlogservaringen of naoorlogse episodes behandeld.

Naast de gevechtshandelingen is er volop ruimte voor de dagelijkse beslommeringen van de frontsoldaten en de vaak onderbelichte 'fog of war' waar met name de lagere officieren mee te kampen hadden. Het geheel wordt bij tijd en wijle wat onsamenhangend van het heen en weer springen, maar Subbotins prettig leesbare tekst, veelvuldig gebruik van citaten van medesoldaten en niet al te pretentieuze schrijfstijl maken dat het relaas goed te volgen is.

Tot slot moet ik nog enkele woorden wijden aan de vertaling. Voor zover mij bekend spreekt vertaler Le Tissier geen Russisch. Hij heeft gedurende zijn carrière meerdere boeken uit het Duits vertaald en ook nu lijkt hij een Duitse tekst te hebben gebruikt als brontekst, namelijk de vertaling van Heinz Kübart uit 1969, wat ook blijkt uit de gehandhaafde Duitse titel en spelling van Russische namen. Dat is voor een (semi-)literair werk een merkwaardige en ongebruikelijke keuze. De Duitse vertaler permitteerde zich erg veel vrijheden en hoewel Le Tissier de Duitse vertaling vrij nauwgezet volgt, gunt ook hij zich regelmatig wat dichterlijke speelruimte, waardoor het eindresultaat nog maar weinig op het oorspronkelijke Russisch van Subbotin lijkt. Wanneer we de drie versies naast elkaar leggen is duidelijk te zien dat Kübart er verscheidene malen voor heeft geopteerd hele zinnen weg te laten, zinsdelen toe te voegen en zelfs enkele keren hoofdstukken uit de hoge hoed te toveren. Le Tissier gaat hier veelal in mee, waarschijnlijk omdat hij überhaupt geen weet had van de structuur van het origineel.

We lezen een vertaling omdat we de brontaal niet machtig zijn en vertrouwen erop dat de vertaler de tekst zo nauwkeurig mogelijk overzet, maar dit vertrouwen wordt toch ietwat geschaad als blijkt dat de vertaler het originele werk nooit in handen heeft gehad. Le Tissier heeft dit gecamoufleerd door eenvoudigweg nergens te vermelden welke versie hij nu eigenlijk heeft vertaald. Het is een kwalijke misstap, maar de identiteit van het boek ‒ een pakkend, goed leesbaar ooggetuigenverslag van een bijzondere campagne ‒ blijft gelukkig behouden.