Geschiedschrijving voor de ‘gewone’ man en vrouw, dat is waar de Duitse schrijver Guido Knopp zich al jarenlang met succes mee bezighoudt. Dat doet hij niet alleen als auteur van bestsellers zoals “Hitlers Holocaust” en “Hitlers moordenaars”, maar ook als documentairemaker voor de ZDF. Met zijn achtergrond als journalist weet hij de geschiedenis van het Derde Rijk op meeslepende en begrijpelijke wijze over te brengen aan een breed publiek in Duitsland en daarbuiten. De Duitsers vormen echter zijn belangrijkste doelgroep, want tenslotte gaat zijn werk over hun geschiedenis. Niets verhullend beschrijft hij de misdaden die in die tijd gepleegd werden door Duitsers. Dat doet hij met een licht moraliserende ondertoon, want hij wil bereiken dat de Duitsers van nu de wandaden van die tijd (blijven) erkennen en er de juiste conclusies uit trekken. Knopps boodschap is dat de schuld niet alléén ligt bij Hitler en enkele van zijn naaste vertrouwelingen, maar bij een brede laag van de toenmalige bevolking. Dat blijkt ook uit zijn nieuwste boek, “Hitlers troepen”, waarin hij de Wehrmacht beschrijft als gewillig werktuig van het nazi-regime, medeplichtig aan de allesvernietigende oorlog en medeschuldig aan de moord en terreur die na de oorlog jarenlang uitsluitend werd toegeschreven aan de SS.

Knopps nieuwste boek bestaat uit vijf hoofdstukken die deels chronologisch, deels thematisch van aard zijn. De eerste twee hoofdstukken gaan respectievelijk over de succesvolle Duitse campagne in Europa in de jaren ’39 en ’40 en het keerpunt in de oorlog tijdens de strijd aan het Oostfront. Knopp nuanceert in deze hoofdstukken het fenomeen ‘Blitzkrieg’, maar biedt verder vooral een overzicht van informatie waarover ook in het Nederlands al veel gepubliceerd is. Dat is veel minder het geval in het daarop volgende hoofdstuk over de oorlogsmisdaden van het Duitse leger. Knopp put hier uit recente Duitse studies die in Nederland nog geen grote bekendheid genieten. De lezer krijgt een beeld van de betrokkenheid van de Wehrmacht bij de Holocaust die veel groter is dan altijd aangenomen werd. Ook de buitenproportionele represailles in de strijd tegen partizanen, het commissarisbevel en andere misdaden tegen Sovjetsoldaten en -burgers aan het Oostfront worden beschreven.

Het onderwerp van het derde hoofdstuk staat in schril contrast met het thema van het vierde hoofdstuk dat gaat over het verzet binnen de Wehrmacht. De complotplegers Henning von Tresckow en Claus Schenk Graf von Stauffenberg spelen een belangrijke rol, maar ook is er aandacht voor de 35.000 deserteurs, waarvan er 15.000 geëxecuteerd werden. Knopp zet dit af tegen de naar schatting 130.000 voor desertie veroordeelde Duitse soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarvan er slechts 18 werden geëxecuteerd. Zowel de motivatie van de complotplegers als die van de deserteurs wordt nader beschouwd. Een belangrijke reden om verzet te plegen of te deserteren was de waanzin van de oorlog die in het laatste hoofdstuk over de ondergang van de Wehrmacht het meest duidelijk beschreven wordt. Hier lezen we onder meer over twee 14-jarige jongens uit Aken die in de laatste fase van de oorlog onterecht beschuldigd waren van plundering en door het leger geëxecuteerd werden om een voorbeeld te stellen. Dit hoofdstuk bevat meerdere minder bekende verhalen, zoals dat van luitenant Heinz Drossel die tijdens zijn verlof in Berlijn zijn Joodse buren in zijn huis verborgen hield. Bij terugkeer aan het front weigerde hij het bevel van een SS-officier om door te vechten tot de dood uit te voeren waardoor hij op 4 mei 1945, vlak voor het einde van de oorlog, ter dood veroordeeld werd door een geïmproviseerd legertribunaal. Dankzij de chaos die heerste in die tijd kwam het niet tot een executie. Drossels weigering om door te vechten kwam voort uit het besef dat de oorlog allang niet gewonnen meer kon worden. Waarom de Wehrmacht toch doorvocht in de laatste oorlogsmaanden komt in dit laatste hoofdstuk ook aan bod.

“Hitlers troepen” is om meerdere redenen een typisch Knopp-boek. Niet alleen vanwege de zelfs voor leken goed te volgen schrijfstijl en het gebruik van vele citaten van bekende en onbekende betrokkenen, maar ook door het morele oordeel dat hij velt. De nadruk ligt vooral op de oorlogsmisdaden en de verbintenis tussen de Wehrmacht en het nazi-regime. Onderwerpen die te maken hebben met bijvoorbeeld de organisatiestructuur en het operationele functioneren van het leger komen minder aan bod. Voor de geïnteresseerden in die onderwerpen is er echter voldoende gespecialiseerde literatuur voor handen, voornamelijk Duits- en Engelstalig. Knopp beschrijft daarentegen datgene dat er vanuit ethisch en historisch perspectief het meest toe doet. Vanwege die invalshoek kreeg hij echter wel kritiek te verduren. Hij zou de Wehrmacht teveel hebben afgeschilderd als een bende oorlogsmisdadigers. Soms lijkt het daar wel op, maar toch stipt hij het onderscheid tussen de Wehrmacht als organisatie en de individuele soldaat wel degelijk aan. Van collectieve verantwoordelijkheid kan er volgens hem geen sprake zijn. “Velen hebben weinig en weinigen hebben veel te verantwoorden”, zo citeert hij de historicus Christian Hartmann. Toch stapt Knopp soms iets te makkelijk heen over de omstandigheden waaronder de oorlogsmisdaden gepleegd werden. Weliswaar geeft hij bijvoorbeeld ook voorbeelden van de ernstige oorlogsmisdaden die ook aan Sovjet-zijde gepleegd werden, maar de impact die dit had op de individuele Duitse soldaat brengt hij minder goed naar voren. Knopp veroordeelt meer dan dat hij verklaart.

Een volgend punt van kritiek is dat de titel van zijn boek de lading niet voldoende dekt. De Wehrmacht bestond namelijk uit Heer (landmacht), Kriegsmarine (marine) en Luftwaffe (luchtmacht), terwijl Knopp het toch vooral heeft over het eerst genoemde onderdeel. Zijn aandacht gaat ook voornamelijk uit naar het Oostfront. Een ander minpunt is de Nederlandse vertaling; die had beter gekund. Desondanks is dit boek aan te bevelen aan iedereen die een goed onderbouwd beeld wil krijgen van de rol van de Wehrmacht binnen het nazi-systeem. Knopp rekent voldoende overtuigend af met de mythe van een zo goed als apolitiek leger dat met open vizier streed, zonder betrokkenheid bij de Holocaust en andere misdaden. Doordat het boek slechts een globaal overzicht geeft en er te weinig ruimte is voor diepgang kunnen de meer ingelezen belangstellenden zich beter wenden tot dezelfde gespecialiseerde literatuur die Knopp zelf ook gebruikt heeft bij de samenstelling van dit boek.