'Ik stond voor het raam en toen zag ik ineens (...) de vader en de moeder van Eli, die sjouwde met een pak en achter hen, dat was geen gezicht, twee van die kolossale figuren, Veldgendarmerie met van die bordjes op hun borst. Met hun wapens schuin voor de borst. Als moesten er straatgevechten geleverd worden. En die liepen achter ze. (...) En vlak voor onze deur struikelde Eli, die viel op de grond. En dat vergeet ik nooit. Een van die moffen pakt zijn wapen, haalt uit en slaat Eli met een rotklap op zijn rug. Dat zal ik nooit meer vergeten. De waanzin.'

De waanzin. Enkele rake woorden, een paar eenvoudige regels maken de waanzin van de Jodenvervolging soms tastbaarder dan menig vuistdik boek. Dat bewijst deze persoonlijke herinnering van Heere Heeresma (1932-2011) aan Eli, zijn weggevoerde Joodse jeugdvriendje 'van nummer 19' in "Kaddish voor een buurt. Het oorlogsdecor van Amsterdam-Zuid". Dit boekje, dat begin dit jaar (in een tweede verbeterde druk) postuum bij uitgeverij Bestevaar verscheen, bevat meer oorlogsherinneringen van de schrijver, die zijn jeugd in de Speerstraat 5 in Amsterdam-Zuid doorbracht. Het is een bundeling eigenzinnige en haarscherpe monologen met een grote zeggingskracht, ontroerend tot op het bot.

In de herfst van 2003 wandelt Heeresma, auteur van "Een dagje naar het strand" (1962), "Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming" (1973) en vele andere romans, door het oorlogsdecor van zijn jeugd en vertelt. Over de verdwijning van de Joodse dokter Kok. Over Joden die ineens niet meer op bankjes in parken mochten zitten. Over de zo elegant geklede Lonneke Sternheim, een jonge Joodse vrouw, die niet lang na de Duitse bezetting vlakbij het ouderlijk huis van de schrijver zelfmoord pleegde. En over Johan Hiegentlich, onderduiker in huize Heeresma. Die werd gemarteld op het bureau van de Sicherheitsdienst in de Euterpestraat, waar de kille Willy Lages de wrede dienst uitmaakte. Een wonder dus dat Hiegentlich zijn onderduikadres niet verraadde. Hij overleefde de oorlog niet. Net zomin als tienduizenden anderen van de in totaal 70.000 Joden die in de oorlog uit hun Amsterdamse huizen en buurten weggesleept werden.

Dat en meer zag Heeresma als jongetje in die jaren gebeuren. Hij zou het zijn leven lang niet vergeten. De (voor)oorlogse dreiging, de Duitse vlaggen en uniformen, het dagelijkse leven onder de bezetter, het onrecht. Ervaringen die hij al eind jaren vijftig in boekvorm wilde uitbrengen. Dat gebeurde om onduidelijke redenen niet. Wel wist VPRO-radiomaker Anton de Goede Heeresma jaren later, in 2003, over te halen tot het maken van een radiovierluik over zijn oorlogservaringen. Onder de titel "Monologen uit het bijna toen" werd het in december 2003 uitgezonden. De 'voettochten' (zoals Heeresma ze noemde) die aan die uitzendingen vooraf gegaan waren, inspireerden de schrijver in 2005 tot het verwerken van zijn herinneringen in "Een jongen uit plan Zuid", een novelle over de periode 1938-1946.

Het nu door Anton de Goede uitgebrachte "Kaddish voor een buurt", waarvan de titel verwijst naar Heeresma's oorspronkelijke idee uit de jaren vijftig, is de letterlijke transcriptie van het radiovierluik uit 2003 en wordt voorafgegaan door een korte inleiding en een aantal brieven van Heeresma. Na zijn prachtige (nog steeds te beluisteren) radio-uitzendingen met Heeresma als onnavolgbaar verteller in de hoofdrol, vereeuwigt De Goede diens monologen nu ook op papier. Dat is niet alleen een mooie blijk van waardering voor Heeresma. Het is vooral ook een bijzondere bijdrage aan de droevige oorlogsgeschiedenis van Amsterdam-Zuid.