Schrijven over de invasie van Normandië is geen uitzondering; vele uitstekende studies zijn er over praktisch alle aspecten van dit onderwerp verschenen. Dit brengt ons op de vraag of het dan ook werkelijk nodig is om nog weer een geschiedenis over dit onderwerp te schrijven. Er is nu toch langzamerhand wel zo veel over geschreven dat er weinig meer aan toe te voegen is? In de vroegere publicaties is echter verrassend weinig aandacht besteed aan de supergeheime operatie Fortitude, die de Duitsers ervan moest overtuigen dat de landingen in Normandië grootschalige afleidingsmanoeuvres waren. Onlangs vrijgekomen documenten op dit terrein, maken het echter zowel mogelijk als noodzakelijk een nieuwe balans op te maken. Met zijn recent verschenen boek heeft de Ierse scenarioschrijver en televisieproducent Joshua Levine (1970) hiermee reeds een begin gemaakt.

Eerst de feiten maar. Terwijl in Zuid-Engeland alles in gereedheid werd gebracht voor de landing in Normandië, besefte ook Hitler dat hij binnenkort een invasie in het westen tegemoet kon zien. In een toespraak tot het Engelse volk op 26 maart 1944, waarschuwde Churchill dat geheimhouding van cruciaal belang is. Als de Duitsers op het juiste moment over de juiste gegevens zouden beschikken, zou hun vuurkracht en numerieke overwicht het invasieleger terug de zee in kunnen drijven. Om te voorkomen dat de vijand te snel versterkingen kon laten aanrukken, werd een ingewikkeld en snood plan opgezet om de Duitsers te misleiden over zowel de datum als de plaats van de invasie. In heel Groot-Brittannië namen de spanning en de geheimhouding toe. Aan de overzijde van het Kanaal wachtten de Duitsers af waar en wanneer de klap zou vallen.

Operatie Fortitude omhelsde twee valse strategische scenario’s. Fortitude Noord was erop gericht de indruk te wekken dat de geallieerden Noorwegen wilden binnenvallen. Hiertoe werd in Schotland een fictief Fourth Army in het leven geroepen. Fortitude Zuid moest dezelfde boodschap overbrengen, maar dan op grotere schaal. In de buurt van Dover werd een fictieve First U.S. Army Group ‘gelegerd’. Namaakvliegtuigen, opblaasbare tanks en kunstmatig radioverkeer droegen stuk voor stuk bij aan de illusie. Een briljant staaltje van bedrog dat was bedoeld om de Duitsers te overtuigen van een grootschalige operatie, gericht op de kustsector in het Nauw van Calais. Intussen werd in Zuid-Engeland alles in gereedheid gebracht voor operatie Overlord, de grootste amfibische landing uit de geschiedenis op het Europese continent. En in de vroege ochtend van 6 juni 1944 was het dan eindelijk zo ver: de geallieerden landden op de stranden van Normandië.

De slag om Normandië is een lange en bloedige strijd geweest. Bijna een half miljoen geallieerde en Duitse soldaten werden gedood of raakten gewond. Duizenden werden nooit gevonden. Maar men moet in ogenschouw nemen wat er had kunnen gebeuren als operatie Fortitude niet in haar opzet zou zijn geslaagd. Feit was dat de Duitsers geloof hechtten aan wat de geallieerde misleiders hun vertelden, en dit bleven doen. Zelfs weken na de landingen in Normandië was het Duitse opperbevel er nog altijd van overtuigd dat een grootscheepse aanval zou volgen in het Nauw van Calais. Het resultaat had niet beter gekund.

Joshua Levine is erin geslaagd een zeer toegankelijk en boeiend boek te schrijven. Hij beschikt doorgaans over een vaardige pen en schrijft in alledaags taalgebruik. Het resultaat is een tijdloos document met een duidelijke structuur, waarin het verhaal op chronologische wijze wordt beschreven in veertien hoofdstukken. Helemaal gaaf is ‘Operatie Fortitude’ echter niet. Storende en betekenisloze details gaan de reikwijdte van dit boek ver te boven. Rondom het verhaal is een wildgroei van personages ontstaan, wat enigszins een verwarrende indruk wekt. Daarnaast kost het de lezer hier en daar moeite zich een weg te banen door te lange en omslachtige zinnen. Maar ook mét deze bezwaren is ‘Operatie Fortitude’ een absolute aanrader voor iedereen die zich wil verdiepen in ‘de geheime spionage-actie die D-Day redde’. Een welkome aanvulling op alles wat al over operatie Fortitude bekend was.