Veel is geschreven over de Tweede Wereldoorlog, maar toch blijkt ook 65 jaar na het einde van de oorlog dat we nog niet klaar zijn met het ontdekken en beschrijven daarvan. Dat heeft nog niet eens te maken met nieuwe invalshoeken die door de tijd ontstaan. Sommige zaken zijn nog onvoldoende beschreven, zoals de daden van de communistische verzetsgroep CS-6, of andere zelfs in nevelen gehuld, zoals de zogenaamde Silbertanne-moorden, beschreven in het eerste boek van Inger Schaap. Als wraak en vergelding voor aanslagen op Duitsgezinde Nederlanders werden tal van aanslagen gepleegd op vooraanstaande burgers. Nog niet eerder werd zo uitvoerig over deze moorden gepubliceerd. Na de oorlog werden tal van betrokken gestraft voor hun daden. Maar het grote verband tussen de tientallen moorden werd pas gezien in de jaren ver na de oorlog. Wellicht ook omdat de Silbertanne Aktion een complex geheel was. Zoals Schaap ook terecht opmerkt. Veel onderzoekers zullen verstrikt zijn geraakt in het web van tegenstrijdige verklaringen en gebrek aan documentatie. Inger Schaap weet zich aardig staande te houden.

Het boek is onderverdeeld in drie delen. In het eerste deel plaatst Schaap de Silbertanne-moorden in de context van de oorlog. Daarnaast geeft ze een karakterschets van de verschillende leden van de Sonderkommando’s Nord en Feldmeijer, zoals Willem Polak en Heinrich Boere. Zij werden ingezet om de moorden uit te voeren. In het tweede deel geeft Schaap een chronologisch overzicht van de Silbertanne-moorden met de slachtoffers. En in het derde deel wordt ingegaan op de naoorlogse rechtspleging.

Schaap identificeert 56 slachtoffers onder de noemer Silbertanne Aktion, verdeeld over 28 aanslagen, waarbij 45 mensen het leven verloren. Van september 1943 tot juni 1944 waren het individuele leden van de Germaansche SS die de aanslagen pleegden, vanaf juli 1944 werd het Sonderkommando Feldmeijer actief. Vanaf dat moment werden de aanslagen centraal vanuit Den Haag aangestuurd. Daarbij concludeert Schaap dat het initiatief voor elke Silbertanne-aanslag is terug te voeren op de SD, waarbij de betrokken Germaansche SS-ers niet meer dan ‘een werktuig’ waren. En dat is opmerkelijk, omdat de Silbertanne Aktion tot nu toe voor het grootste deel aan de Germaansche SS wordt toegeschreven.

Om de aanslagen te kunnen reconstrueren heeft Schaap voor het tweede deel van het boek gebruik gemaakt van lokale nieuwsbladen en studies, naast de dossiers uit de archieven van de bijzondere rechtspleging. Hierin bleken soms uitgebreide beschrijvingen te vinden zijn die niet eerder landelijke bekendheid kregen. Daarnaast wist Schaap met een aantal familieleden van slachtoffers in gesprek te komen om zodoende meer informatie over de omstandigheden van de aanslagen boven water te krijgen. Het leidt tot een lijst van 28 aanslagen, veelal tot in detail beschreven. En, daar waar interviews met nabestaanden zijn gehouden, tot emotionele getuigenissen. Daarmee brengt Schaap de gevolgen van de gebeurtenissen van ruim 65 jaar geleden heel dichtbij.

De Silbertanne Aktion eindigde in september 1944. Hilter had kort daarvoor het Niedermachungsbefehl uitgevaardigd, waardoor verdachten geen proces meer hoefden te krijgen en wraakacties in alle openheid konden plaatsvinden. Hierdoor ontbrak de noodzaak om de Silbertanne Aktion voort te zetten .

In het derde en laatste deel van ‘Sluipmoordemaars’ wordt kort aandacht besteed aan naoorlogse rechtspleging, waaronder het recente proces tegen Heinrich Boere. Veel daders en medeplichtigen werden na de oorlog ter dood veroordeeld, van negen van hen werd het vonnis ook daadwerkelijk voltrokken. Van anderen werden de straffen omgezet in vrijheidsstraffen. Enkelen van hen, zoals Boere, wisten hun straf te ontlopen.

Kort van stof is Inger Schaap over wat algemeen (ook door Schaap zelf) wordt gezien als de directe aanleiding tot de Silbertanne Aktion, nl. de moorden op Seyffardt en Reydon door de verzetsgroep CS-6 in de eerste maanden van 1943. Slechts een alinea besteedt Schaap hieraan. Met name die moorden en ook de daaropvolgende moorden op andere Duitsgezinde Nederlanders hadden wellicht wat meer aandacht verdiend. Het is slechts een kleine kanttekening.

Schaap geeft aan dat ‘Recht op wraak’ van Jack Kooistra een goede bron is geweest voor de getuigenissen. Maar waar Kooistra gebrekkig is in zijn bronvermeldingen, maakt Schaap, afgestudeerd in Holocaust en Genocidestudies, die fout gelukkig niet. Ze maakte dankbaar gebruik van de dossiers uit de archieven van de bijzondere rechtspleging. Daarmee is er een stabiele basis voor haar publicatie.

Ongetwijfeld zal er kritiek op het boek komen, bijvoorbeeld over de kleinere rol van Feldmeijer in de opzet van de Silbertanne Aktion. Tot op de dag van vandaag hangt er nog een zekere vlaag van geheimzinnigheid rondom deze beruchte collaborateur. Al maakt Schaap daar met betrekking tot de Silbertanne Aktion korte metten mee. Dat is het gevolg van één van de belangrijke conclusie die Schaap trekt: alle Silbertanne-moorden werden geïnitieerd vanuit de SD. Daarnaast trekt Schaap de heldere conclusie dat één van de doelstellingen voor het instellen van de Silbertanne Aktion, namelijk het breken van het verzet, niet is gehaald.

Het resultaat van haar onderzoeken mag bewonderenswaardig worden genoemd. Naast het feit dat Schaap het heeft aangedurfd over een dergelijke complexe geschiedenis te publiceren. Het boek biedt ruimte voor discussie en opent nieuwe paden. Het laatste woord over de Silbertanne Aktion is daarmee nog niet geschreven.

Het boek is een aanrader (en verplichte kost) voor iedereen die geïnteresseerd is in collaboratie en slachtoffers, in het bijzonder met betrekking tot de Silbertanne Aktion. Inger Schaap geeft zowel daders als slachtoffers een gezicht.