Warszawski Krzyz Powstanczy

Het Warszawski Krzyz Powstanczy (Kruis voor de opstand van Warschau) werd door het Poolse parlement ingesteld op 7 juli 1981. Het werd toegekend aan de soldaten en burgers die direct deel hadden genomen aan de opstand in Warschau in 1944. Het kruis kon zowel aan Poolse als aan buitenlandse burgers worden toegekend, indien zij op enige wijze hadden deelgenomen aan de opstand. Het kruis kon ook worden toegekend aan nabestaanden als ene herinneringskruis.

De opstand tegen de Duitse bezetter in Warschau vond plaats tussen 1 augustus 1944 en 2 oktober 1944. De opstand was georganiseerd door de leiders van het Leger van Krayovoy (LK) en werd gesteund door de in Londen gevestigde Poolse Regering in ballingschap, om de macht te grijpen voordat de bevrijdende Sovjet legers de stad konden binnen trekken. Langs deze weg wilde de Poolse Regering in Ballingschap voorkomen dat het door de Sovjets gesteunde Poolse Comité van Nationale Bevrijding(PKWN) aan de macht zou komen.
De opstand in Warschau begon zonder ook maar enigszins rekening te houden met de toestand aan het Sovjet-Duitse front. Op dat moment waren de eenheden van het 1ste Ukrainsche Front verwikkeld in hevige gevechten ten noorden en ten zuiden van de stad en zouden de opstand niet te hulp kunnen komen. De opstand was slecht voorbereid. In aanvang waren de Poolse opstandelingen ver in de meerderheid (40.000 tegen 20.000 Duitsers), maar slechts 10% (!) was gewapend en er was maar voor 2 tot 3 dagen munitie. Tot 5 augustus werd er in geheel Warschau gevochten en namen uiteindelijk ook eenheden van de Poolse Arbeiderspartij en andere verzetsorganisaties deel aan de gevechten. Hierna werden nieuwe Duitse troepen aangevoerd en werden de opstandelingen verdreven naar de buitenwijken van de stad. Op 4 september werd een Oostelijke wijk van Warschau bevrijd door eenheden van het 1e Wit-Russische Front en enkele Poolse eenheden die daarbij waren ingedeeld. Op 15 september staken diverse Poolse eenheden in het Sovjet leger, de Vistula over en vestigden enkele bruggenhoofden, maar werden weer verdreven door de Duitsers. Op 2 oktober 1944 moesten de leiders van het LK de door de Duitsers gedicteerde overgave tekenen. Bij de opstand, die 63 dagen duurde, werden circa 25000 opstandelingen gewond en 18000 gedood of vermist. Van de burgerbevolking warden 180.000 mensen gedood en nagenoeg de gehele stad werd vernield. Aan Duitse zijde vielen 9000 gewonden, 10.000 doden en werden 7000 manschappen vermist.

Het eerste exemplaar van het kruis werd gepresenteerd tijdens een herdenking voor de opstand. Onder de eersten die werden onderscheiden waren Brigadier-generaal Jan Mazurkevich ("Radoslav"), Brigadiergeneraal Frantisek Kaminskiy en Kolonel Mary Wittek.

Het kruis wordt gevormd door ene Grieks Kruis, gemaakt van met zilver bedekt, geoxideerd metaal Aan de voorzijde zijn groeven in de lengterichting aangebracht. In het midden bevindt zich de beeltenis van een armband, zoals deze warden gebruikt door de opstandelingen, met daarop een "geankerde" "PW" (Polska Walczaca = Vechtend Polen), het symbool van het Poolse Verzet.
De armband is rood en wit geëmailleerd. Het monogram is glad en gepolijst. De datum van de opstand is aangebracht op de horizontale armen:
- op de linker arm- I.VIII;
- op de rechter arm - 1944.
De inscriptie op de achterzijde draagt de woorden: "POWSTANCOM WARSZAWY" (Voor de Helden van Warschau). Deze inscriptie loopt door een ovaal, wat wordt gevormd door een lauwerkrans. De achterzijde is ruw met een gladde rand Het kruis meet 43 X of 43 mm met een armbasis van 8 mm.

Het lint draagt meerdere kleuren en is 40 mm breed. In het midden van het lint staan twee strepen in de kleuren wit en rood van elk 7 mm breed. Aan beide zijden van deze banden bevinden zich om en om banden van blauw en zwart (drie blauwe en twee zwarte). De breedte van de blauwe banden is 3 mm en de zwarte 2mm