Van Ad van Liempt verwacht je intussen eens in de zoveel tijd weer een nieuw boek over of omtrent de Tweede Wereldoorlog. Vorig jaar verscheen van hem nog ‘Hier is het gebeurd’, waarin hij samen met fotograaf Rolf Baas vijftig Duitse locaties in kaart bracht waar tijdens het bewind van de nazi’s schokkende of opvallende dingen waren gebeurd. Twee jaar eerder bracht het duo onder dezelfde titel ook al een boek uit over Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Van Liempt schreef verder onder meer de boeken bij de documentaireseries ‘De oorlog’ en ‘Na de bevrijding’. Hij publiceerde een biografie over Westerbork-commandant Albert Gemmeker en hij schreef meerdere boeken over het verzet, zoals ook nu weer.

Om bij uitzondering een keer een persoonlijke noot aan een boekbespreking toe te voegen: voor uw recensent van dienst is er, als het om boeken over de Tweede Wereldoorlog gaat, een periode voor ‘Kopgeld’ en een periode daarna. In dit boek beschrijft Ad van Liempt hoe een groep mannen, voornamelijk maatschappelijke mislukkelingen, succesvol als Jodenjagers aan de gang gaat. De Duitse bezetter wilde de Joden tot de laatste persoon vinden en afvoeren en voor 7,50 gulden kopgeld per gevonden persoon werkten deze mannen daar maar al te graag aan mee. Het boek van Van Liempt hierover is zeer indringend en aangrijpend. Mijn belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog was er al van jongs af aan, maar door ‘Kopgeld’ is deze belangstelling naar een hoger niveau getild.

Als er van Ad van Liempt dus weer een boek over de Tweede Wereldoorlog verschijnt, dan ben ik er altijd wel benieuwd naar. Zijn meest recente publicatie heet ‘Wraak op het verzet’ en heeft als ondertitel ‘Hoe de laatste maanden van Kamp Vught vele honderden levens kostten’. Het boek gaat over “de vrijwel onbekende geschiedenis van de laatste ruim drie maanden van Kamp Vught, en over wat er vervolgens met de gevangenen gebeurde die naar Sachsenhausen en Ravensbrück werden gedeporteerd.” Van Liempt beschrijft dat alles in vier delen: de daadwerkelijke laatste maanden van het kamp waarin honderden executies plaatsvonden, de deportatie van de overgebleven gevangenen, het lot van de gedeporteerden en de nasleep.

Met name in het eerste deel is het soms even aanpoten om als lezer bij de les te blijven. Dat heeft er ook mee te maken dat er vrij veel mensen aan bod komen. Van Liempt schetst diverse korte portretten van mensen die de ellende van die chaotische tijd vaak niet overleefden. Deel 2 is betrekkelijk kort en krachtig: in zo’n 20 pagina’s vertelt van Liempt het bij tijd en wijle zeer onaangename verhaal van de deportaties vanuit Vught. En het wordt er uiteraard niet leuker op als die gedeporteerden eenmaal in Duitse concentratiekampen belanden.

In het laatste deel van het boek schrijft Ad van Liempt over de nasleep, of eigenlijk over het gebrek daaraan. Want zij die verantwoordelijk waren voor alle ellende, werden daarvoor na de oorlog niet of nauwelijks gestraft. Een schrale troost is dat de meesten zoveel op hun kerfstok hadden dat ze wel voor korte of langere tijd werden opgesloten of zelfs geëxecuteerd, maar dat was dan voor één of meer van die vele andere misdrijven. Voor de overlevenden en de nabestaanden van de mensen die omkwamen, was er dus weinig tot geen rechtvaardigheid.

Van Liempt schroomt de onprettige details niet en benadrukt geregeld hoe gruwelijk of onmenselijk het is wat we zojuist hebben gelezen. Er wordt tot in detail verteld hoe het er bijvoorbeeld in zo’n deportatietrein aan toeging. Geen lezer die zo’n passage achter de rug heeft zal nog denken dat het allemaal wel meeviel. Dat maakt ‘Wraak op het verzet’ tot opnieuw een goed en bij tijd en wijle zeer indringend boek over de Tweede Wereldoorlog.