Toespraak Loes van Overeem te Kamp Amersfoort (5-5-1945)

Loes van Overeem (1907-1980) melde zich in september 1944, als Rode Kruis-medewerkster, vrijwillig bij de poort van 'Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort' (Nederlands: Kamp Amersfoort) met één missie: de leefomstanfigheden van de kampgevangenen verbeteren. Haar onvermoeide inzet om deze missie ondanks alles te voltooien, bezorgde haar de bijnamen 'Witte Engel' en de 'Nederlandse Florence Nightingale'. Op 19 april 1945 droeg de Duitse bezettingsmacht de kamp over aan het Rode Kruis. Van Overeem werd, als officiële vertegenwoordigster van het Rode Kruis, vrijwel meteen aangesteld als kampcommandante van ongeveer 500 gevangenen.

Onderstaande toespraak vond in de directe nasleep van de Duitse capitulatie, op 5 mei 1945, plaats. De destijds 37-jarige Van Overeem sprak de overgebleven ex-kampgevangenen toe op de appèlplaats van Kamp Amersfoort:

Mannen van het Rode Kruis-kamp,

Met groote blijdschap treed ik bij dit laatste plechtige appèl voor Uw front om U allereerst nog eens van ganscher harte geluk te wensen met de capitulatie, welke over eenige minuten, een feit zal zijn en welke voor U allen de bevrijding en den terugkeer naar Uw familie in zich houdt. Dit is een historisch moment voor ons kamp, het voormalige beruchte Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort, waarvan gij allen ereburgers zijt.

Op deze plaats is gedurende bijkans vijf jaren van gewelddadige Duitsche overheersing door talloze kranige landgenooten geleden, gestreden en gebeden; en velen, wier geest steeds een lichtend schijnsel zal blijven uitstralen, hebben hier voor het vaderland hun leven gelaten. Wij gedenken hen op dit plechtige moment met een minuut stilte…

Met groote ontroering hebben wij allen gisteravond het heuglijke bericht vernomen, dat het einde beteekent van de namelooze ellende, welke de vijandelijke schanddaden aan ons land en onze landgenooten hebben toegebracht; het einde van de geestelijke slavernij en van het onvrije leven van duizenden in concentratiekampen en gevangenissen. Aan hen allen, die vandaag de ijzeren deuren, de tralies en het prikkeldraad zien wijken, denken wij thans met een gevoel van grenzeloze opluchting. Er zullen helaas duizenden van hen geestelijk en lichamelijk gebroken zijn, ja de meesten ook ver van huis en haard verdreven. Wij bidden hun herstel en spoedige terugkeer toe. Ik ben innig dankbaar, dat gij althans in de laatste weken zoodanig op een reeds bevrijd plekje vaderlandschen grond hebt kunnen leven, dat de meesten Uwer zoo gezond en veerkrachtig mogelijk naar huis kunnen terugkeeren; innig dankbaar, dat Amersfoort geen tweede Vught met zijn fusillades en ontvoeringen is geworden.

Ik wensch U allen persoonlijk toe, dat Uw geestkracht zoodanig zal zijn gebleven, dat gij ieder op Uw plaats en in Uw kring zult kunnen medewerken aan een spoedig herstel van Nederlands volkskracht. Slaat allen de handen ineen, om na terugkeer Uw gezin weder gelukkig te maken, en eendrachtig ernaar te streven de wonden van de Duitsche overheersing te heelen. Weest daarbij, in overeenstemming met den geest van het Roode Kruis, barmhartig, werkt daarnevens mede aan een rechtvaardige berechting van hen, die het Nederlandsche volksleven in den oorlogstijd hebben geschaad, doch laat U daarbij niet door persoonlijke haatgevoelens leiden.

De leden van ons Oranjehuis, die dezer dagen reeds in ons land zijn teruggekeerd, in de eerste plaats onze Koningin, en onze regeeringspersonen zullen ons zonder twijfel voorgaan in plichtsbetrachting, trouw aan de Nederlandsche tradities, en godsvrucht.

Moge ons aller daden in den eerstkomenden tijd zijn fier en klaar, gelijk de kleuren van de Nederlandsche vlag, die ik thans op deze historische plek zal ontplooien.

Loes van Overeem spreekt de kampgevangenen van Kamp Amersfoort toe op de dag van de Duitse capitulatie. Bron: Rode Kruis

Hetzelfde moment vanuit een andere hoek geschoten. Bron: Collectie Nationaal Monument Kamp Amersfoort