Na ‘Andere Achterhuizen’ en ‘Ondergedoken als Anne Frank’ is ‘Vergeet je naam’ het nieuwe boek van Marcel Prins en Peter Henk Steenhuis. In dit boek worden de onderduikverhalen van tien Joodse kinderen verteld. Kinderen die in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten onderduiken. Soms alleen, soms samen met hun ouders en in meerdere gevallen ook met onbekenden.

Onderduikverhalen worden vaak vergeleken met het onderduikverhaal van Anne Frank. In dit boek zijn de verhalen vergelijkbaar met die van haar, maar er is een verschil. Immers, Anne Frank hield haar dagboek bij tijdens de onderduik met haar familie. Zij beschreef onder de erbarmelijke situaties van de oorlog de algemene dagelijkse beslommeringen die zich voordeden in het Achterhuis. Bij haar verhaal krijg je inzicht in haar gevoel van dat moment. Irritaties tussen de onderduikers, zoals die er tussen haar en haar zus ontstonden, de verliefdheid op mede-onderduiker Peter, maar zeer zeker ook haar directe angsten voor de Duitsers.

In de verhalen in ‘Vergeet je naam’ kijken de onderduikers terug op hun onderduiktijd meer dan zeventig bijna tachtig jaar geleden. In de meeste gevallen werden de onderduikers gescheiden van hun ouders en ondergebracht bij vreemden. Zij kregen een andere, meer ‘Hollandse’ naam wat voor deze kinderen direct een andere identiteit betekende. Wat doet dit met een kind? Vragen die bij deze lezer opkomen wanneer ze het boek leest. Sommige onderduikadressen verdienden dit woord niet, zoals het adres waar Mattie (geboren Majer) woonde. Op een ochtend werd zij door de boer op zolder aan een touw opgehangen met de woorden "als de Duitsers je te pakken krijgen, dan doen ze dat met je". Mattie was toen misschien net zeven jaar. Waarom nam iemand een kind in huis zonder daarbij ook een thuis te willen zijn voor dat kind? Andere kinderen hadden het beter, zoals Sara Gobitz (onderduiknaam Corrie Winter). Zij kwam in het huis van juffrouw Gelkje van Koten in het Friese plaatsje Drachtsercompagnie. Sara heeft vanaf 18 mei 1943 tot de bevrijding op 14 april 1945 bij juffrouw Van Koten ondergedoken gezeten. Na de bevrijding is Sara nog tot januari 1947 bij haar blijven wonen en het contact is daarna altijd goed gebleven.

Tien verschillende verhalen die in hoofdlijnen vergelijkbaar zijn, want het zijn immers allemaal onderduikverhalen. Kinderen die gedurende een angstige periode van hun leven bij vreemden waren ondergedoken, een andere naam kregen en er eigenlijk niet mochten zijn. Die niet mochten vertellen dat ze Joods waren, dat ze een Joodse naam hadden en in de meeste gevallen niet wisten waar hun ouders waren of dat hun ouders nog leefden. Deze verhalen lijken met een bepaalde afstand verteld. Niet omdat de emoties er niet meer zijn. De samenstellers geven in hun dankwoord aan dat het voor de vertellers vaak moeilijk was hun verhaal te vertellen, ook na tachtig jaar. Misschien kijken ze, nu als volwassen ouderen, naar deze kinderen terug alsof niet zij het onderwerp waren, maar een ander kind met een andere naam.

Door de samenstellers van dit boek is er goed aan gedaan om de verhalen te verzamelen. Deze verhalenvertellers hebben de oorlog overleefd en geven ons inzicht hoe het was om als kind de ergste nachtmerrie te overleven. Laten wij zolang er nog onderduikoverlevenden zijn naar hun verhalen vragen, naar hun verhalen luisteren, hun verhalen lezen en blijven uitdragen. Ook in deze tijd, bijna tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, zijn sinds Rusland buurland Oekraïne binnenviel duizenden kinderen zonder hun ouders illegaal gedeporteerd naar Rusland. Zij hoeven misschien niet te vrezen voor hun leven, wel worden zij gedwongen daar een nieuw leven op te bouwen. Ook zij zullen in angst leven met een andere identiteit, gescheiden van hun ouders.

Zoals Otto Frank in 1970 schreef: "Wat is gebeurd kunnen we niet meer veranderen. Het enige dat we kunnen doen is van het verleden leren en beseffen wat discriminatie en vervolging van onschuldige mensen betekenen."

Dit boek verdient drie sterren. Waarom ik geen vier of vijf sterren geef is het gemis van de emoties van het moment. Die zijn tachtig jaar na dato voor een lezer moeilijk te duiden. Ook had ik graag gelezen hoe het de geïnterviewden vergaan is na de oorlog. Hoe zijn deze soms nog jonge kinderen, soms pubers, opgevangen? Hoe hebben zij zich staande gehouden – niet alle kinderen hebben hun ouders weer gezien. Waar gingen ze heen, bij wie gingen ze wonen en hoe voelde dat? Overigens verdienen de verhalenvertellers mijns inziens allen onbetwist vijf sterren.