Wat betekent het als je het kind of kleinkind bent van een SS’er? Over die vraag gaat het nieuwste boek van Rick Blom. Negen kinderen vertellen hun verhaal en dat van hun familie. Er zaten naar verhouding meer Nederlanders in de Waffen-SS dan mensen uit andere West-Europese landen, dus zij staan ongetwijfeld symbool voor veel meer van dit soort kinderen. Deze negen waren bereid te praten.

Het verleden bracht vrijwel alle kinderen in identiteitsproblemen. Zwijgen over vroeger was heel vaak de norm. Er ging veel mis binnen de gezinnen van de oud SS’ers. Liefdeloosheid, agressie, drankgebruik, racisme, het kwam allemaal voor. Zelfs als er liefde was voor de vader, dan bracht de afkeur van het verleden de kinderen op den duur toch in tweestrijd. Alle kinderen bleven, ook als volwassene, zitten met vragen. Waarom maakte mijn vader de keuze voor de SS? Hoe moet ik me daartoe verhouden? Ben ik zelf schuldig? Deug ik eigenlijk wel? Dat opgroeien moeilijk was en dat het leven als volwassene soms net zo moeilijk was, bleek voor een deel van de kinderen de bittere realiteit.

Het boek vertelt het verhaal van negen nazaten of familieleden van SS’ers. Elk hoofdstuk draagt de naam van een van de kinderen. Soms is dat niet de echte naam. Het eerste verhaal gaat over Emile. Die is heel duidelijk: zijn vader was zwaar gestoord en zijn ouders joegen zijn oudere broers de SS in. Het verhaal van Emile en zijn ouders wordt afgewisseld met brieven van de broers die aan het front zijn. Emile was daar niet, hij was nog te jong en zat alleen thuis met zijn vader en moeder. Slechteriken waren zijn broers niet, dacht de jonge Emil toen nog. Hoe voorstelbaar die gedachte ook was, hij hield aan de situatie thuis wel een schuldgevoel over. Zijn verhaal is de indrukwekkende start van een boek waarin brieven, verhalen over vroeger en verhalen over Emiles latere leven elkaar afwisselen.

Anna is een voorbeeld van een kind dat lange tijd niet praatte over het verleden, zelfs niet toen ze zelf al kinderen had. Het duurde lang voordat ze bij een zelfhulpgroep terechtkwam waar ze eindelijk haar ervaringen kon delen. Dergelijke zelfhulpgroepen komen vaker ter sprake in het boek. Het volgende hoofdstuk gaat over Joop, die opgevoed werd door een man die zijn vader niet was en die nooit goed voor hem was geweest. De man had bij de NSB en de Waffen-SS gezeten. Ook Joop wilde later weten hoe het leven van zijn stiefvader eruit had gezien en wat hij bij de SS had gedaan.

Carella’s vader was een oorlogscorrespondent bij de SS, die vrijwillig naar het Oostfront ging. Het hoofdstuk van Carella valt onder andere op door de gedeeltes van het journalistieke werk van haar vader, die in haar verhaal zijn verwerkt. Ook zij groeide op in een gezin dat verre van harmonieus was. Sophie, de volgende dochter van een SS’er, kwam er pas na de dood van haar vader en moeder achter dat haar vader na de oorlog in een interneringskamp voor SS’ers had gezeten. Peter, de zoon van een vrijwilliger uit de Waffen-SS, maakte na de oorlog via de verhalen van zijn vader de complete terugtocht mee van het Duitse leger vanuit Sovjet-Unie. Zijn vader vertelde hem van alles over het verleden aan het front, inclusief de gruwelijkste details. Peter moest zwijgen over dat verleden, maar toch weigerde hij zich te schamen voor zijn vader. Ingrid hoorde op haar vierentwintigste pas van dat haar vader een SS’er was geweest. Zij stopte dat zelf weg, hoe gefascineerd ze als jong meisje ook was door de oorlog.

Ook Harm was de zoon van een SS’er. Zijn vader was zelfs van een vertrouweling van Anton Mussert. In zijn verhaal komen fragmenten van het oorlogsdagboek van zijn vader voor, die aan het front vocht bij Charkov en bij de rivier de Dnjepr in juli en augustus van 1943. Hij werd opgevoed onder het juk van een dictatoriale vader, met wie hij geen contact kreeg maar van wie hij wel pakken slaag kreeg. Dat hij als student in het weekend de eenzaamheid van een studentenkamer verkoos boven zijn ouderlijk huis, is voorstelbaar. Jeroen, de laatste nazaat van een SS’er die aan het woord komt, had een opa die voor de Duitsers werkte. En niet zomaar een. Hij was de leider van de Nederlandse SS en volgens zijn kleinzoon "de foutste Nederlander". Jeroen had het geluk dat zijn opa niet echt een stempel op zijn leven drukte. Op dat van zijn vader echter wel. Dat zag Jeroen wel degelijk en als gevolg daarvan verdiepte hij zich in het duistere verleden van zijn familie.

De interviews, fragmenten uit brieven, citaten uit dagboeken, levensbeschrijvingen van grootvaders, vaders, kinderen en rest van de families maken van ‘Vader zat bij de SS’ een boeiend boek dat, ook nu nog, belangrijk is als het gaat om het begrip voor de kinderen van die vaders. Na lang zwijgen geeft Rick Blom ze eindelijk een podium voor hun aangrijpende verhaal.