Nederlands Gouvernementschip G.s.s. Zwaluw (1882)

Het Gouvernementschip G.s.s. Zwaluw werd in 1882 gebouwd bij de Koninklijke Maatschappij De Schelde in Vlissingen. Na dienst als gouvernementschip werd het verbouwd tot Loodslichtschip. Na militarisering van de Gouvernementsmarine diende het schip voor Tarakan als loodslichtschip voor de kust van het eiland Tarakan. Tijdens de Japanse inval op Tarakan in januari 1942 werd het schip naar verluid in brand geschoten.

Het Gouvernementschip G.s.s. Zwaluw werd in 1882 gebouwd aan de Koninklijke Maatschappij De Schelde in Vlissingen. Het schip was een zusterschip van de G.s.s. Arend en G.s.s. Valk, door De Schelde Type Arend en Valk genoemd. Beide zusterschepen waren in 1880 eveneens bij De Schelde gebouwd (bouwnummers 15 en 16). Het was het eerste schip van de Gouvernementsmarine met deze naam en zou in 1911 gevolgd worden door een tweede schip (bouwnummer 136) met deze naam, eveneens gebouwd bij De Schelde. Op 29 juni 1882 vond de eerste proefvaart van het schip plaats. De overtocht naar Nederlands-Indië werd aangevangen op 18 juli 1982 onder bevel van Kapitein P. Dijker met hoofdmachinist Machinist 1e Klasse C.P. Samwel, Koninklijke Marine.^[1]

Nadat het schip in 1907 uit de actieve dienst voor de Gouvernementsmarine werd teruggetrokken, werd het overgenomen door het militair exploratie detachement, eveneens van de Gouvernementsmarine, die het schip inrichtte als accommodatieschip. In ieder geval werd het schip voor langere tijd gebruikt tijdens expedities naar zuidelijk Nieuw-Guinea door het detachement.^[2]

Nadat het schip werd afgedankt als accommodatieschip werd het verbouwd tot loodslichtschip en gestationeerd voor de kust van het eiland Tarakan. In 1934 was het voorgaande lichtschip bij Tarakan na een aanvaring gezonken en de Zwaluw diende ter vervanging. Gemilitariseerd en met personeel van de Koninklijke Marine aan boord werd het schip bediend door marinepersoneel. Het loodslichtschip stond in 1941 onder bevel van Luitenant-ter-zee 2e klasse H.J.A. Deijmann. Op 10 januari 1941 spotte de bemanning de Japanse invasievloot die in de richting van Tarakan opstoomde en meldde dit per radio aan het eiland. Het 60 jaar oude schip werd rond 09.00 uur gebombardeerd en gemitrailleerd en toen een Japanse torpedobootjager het schip naderde verliet de bemanning de Tarakan. Hiermee was het schip het eerste slachtoffer van de Slag om Tarakan (1942). De bemanning werd door de Japanse torpedobootjager krijgsgevangen gemaakt. De kustwacht van Tandjong Batoe kon even later berichten dat het lichtschip in brand stond. Een poging om met de BPM motorboot Parsifal hulp aan het lichtschip te bieden liep op niets uit. De motorboot werd eveneens aangehouden door Japanse marineschepen. Voor zover bekend ging het loodslichtschip door brand verloren. Het zou kunnen dat het schip later onder Japanse vlag werd gesignaleerd, maar hierover zijn geen eensluidende details bekend.^{[3][4][5][6][7][8]}

Noten

1. Nieuwe Rotterdamsche Courant, 1882
2. Nagelhout, 2017, 28
3. Indisch Verslag, 1937
4. Deijmann, 1945-1947
5. Heijde, 1945-1947
6. de Jong, 1985, pag. 817
7. Nortier, 1980, pag. 311
8. Bosscher, 1986, pag. 520