Aichi E13A

De Aichi E13A was een Japans drijvervliegtuig bedoeld als maritieme verkenner voor operaties vanaf schepen en op eilanden gestationeerde verkenningseenheden. Het prototype vloog in 1939, maar de uitlevering aan operationele eenheden duurde nog tot 1941. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het type gebruikt door Japan en tenminste één toestel door Duitsland. Achtergebleven toestellen werden na de Tweede Wereldoorlog gebruikt door Frankrijk, Thailand en de Volksrepubliek China.

Bron: Public Domain (onbekend)

In 1937 werden door de Japanse overheid specificaties uitgevaardigd voor een nieuwe drijververkenner als opvolger van de Kawanishi E7K 2. De maatschappijen Aichi, Kawanishi en Nakajima mochten aan de competitie meedoen. De originele specificaties gingen over een tweepersoonstoestel en de ontwerpen voor de E12 waren al in volle gang, toen in 1938 de marine ineens met andere specificaties kwam. Het ging nu om een driepersoons toestel. Aichi besloot twee toestellen te bouwen op hetzelfde concept. Het team onder leiding van Kishiro Matsuo kwam met een AM-19 ontwerp waaruit beide toestellen werden opgebouwd. Voor beide toestellen werd een prototype gebouwd. Daarbij bleek dat de grotere driepersoonsversie van Aichi beter was dan de tweepersoonsversie van hetzelfde ontwerp, maar met een lichtere motor. Ondertussen had de marine definitief besloten om alleen een driepersoonsversie te gebruiken. Nakajima was al uit de competitie gestapt en de ontwerpen van Aichi en Kawanishi gingen de competitie met elkaar aan. Hieruit kwam de E13A van Aichi als winnaar uit de bus.^[1]

De Aichi E13A had twee grote drijvers en kreeg van de Geallieerden de codenaam Jake. Dit type werd ingezet als boordvliegtuig van diverse schepen en voerde onder andere verkenningen uit voorafgaand aan de aanval op Pearl Harbor en Midway. Naast operaties vanaf oorlogsschepen als kruisers en slagschepen werd het type ook ingezet vanaf vliegtuigmoederschepen en afgelegen bases op eilanden in de Pacific. Het type werd gedurende de gehele oorlog gebruikt.

Na de Tweede Wereldoorlog werden in diverse landen achter gebleven toestellen door deze landen gebruikt. Naast Japan werd één toestel door de Luftwaffe gebruikt, samen met drie Arado Ar196 toestellen te Penang bij Fliegerkommando Penang. De Franse Aeronavale gebruikte een aantal toestellen tijdens 1e Indochina Oorlog. Ook de Thaise Naval Air Arm had een aantal toestellen in dienst. Nieuw Zeeland gebruikte één buitgemaakt toestel terwijl de Volksrepubliek China een onbekend aantal in China achtergebleven toestellen gebruikte. Totaal werden tijdens de Tweede Wereldoorlog iets meer dan 1400 toestellen geproduceerd. Aichi zelf nam hiervan 133 toestellen voor haar rekening, Watanabe 1.237 en het Hiro Marine Arsenaal 48 toestellen.^[2]

De marine bestelde de E13A1 als Marine Type 0 Verkenner Drijvervliegtuig Model 1 (werd later Model 11). Aichi leverde uiteindelijk tussen 1938 en 1942 in totaal 133 toestellen, waarna de productie werd beëindigd ten gunste van andere vliegtuigtypen. Watanabe nam toen de constructie over en leverde maar liefst 1237 exemplaren tussen 1942 en 1945. Ook het 11e Marine Luchtdepot (Dai-Juichi Kaigun Kokusho) leverde tussen 1940 en 1942 achtenveertig toestellen af. Tot 1941 werden de toestellen bij de Japanse marine met enig succes ingezet bij bombardementsmissies in China. Daarna is het op elk strijdtoneel ingezet waaraan de Japanse marine een aandeel had. De geallieerden gaven het uiteindelijk de codenaam "Jake". Het oorspronkelijke ontwerp was dusdanig goed dat pas in 1944 een aantal nieuwe varianten werd uitgebracht. Een variant met luchtradar, de E13A1a, en een versie met een onderzeebootdetector, de E13A1b. Ook is er een trainingsversie gemaakt als E13A1-K met dubbele bediening.^[3]

Naast haar normale rol als verkenner en observator aan boord van Japanse marineschepen heeft het toestel ook dienst gedaan als transport-, verbindings- en reddingsvliegtuig. Het waren vliegtuigen van dit type die een belangrijke rol hebben gespeeld voorafgaand aan de aanval op Pearl Harbor. Het was echter tevens het type vliegtuig dat voor de Japanners zo faalde tijdens de desastreus verlopen Slag om Midway. Interessant is te vernoemen dat de Franse marine een aantal van deze toestellen heeft gebruikt in Indochina, onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog. Deze waren daar door de vertrekkende Japanners achtergelaten.^[4]

Thaise E13A1 Bron: Public Domain (onbekend)

De E13A-1K was een variant speciaal voor het opleiden van piloten en was ingericht voor duo bediening. Het is onbekend hoeveel exemplaren van deze variant zijn geproduceerd.

De Aichi E13A1a was een verbeterde variant van de E13A1 waarbij de drijvers en drijverconstructie gewijzigd was en een verbeterde radioapparatuur werd toegepast.

Van dit type werd eveneens een variant ontwikkeld met apparatuur voor nachtelijke verkenningen en operaties. Deze werd aangeduid als Aichi E13A1a-S

Franse E13A1a Bron: Public Domain (onbekend)

De Aichi E13A1b was een in 1944 geproduceerde variant met lucht-grond radar waarbij de antenne langs de vleugels en de romp was bevestigd.

E13A1b, 901 Kokutai, Formosa, 1944 Bron: Public Domain (onbekend)

Ook van dit type werd eveneens een variant ontwikkeld met apparatuur voor nachtelijke verkenningen en operaties. Deze werd aangeduid als Aichi E13A1b-S

De Aichi E13A1c variant was uitgerust met een naar beneden gericht 20 mm Type 99 Mark II kanon. Dit toestel was specifiek ontwikkeld voor het aanvallen van gronddoelen en doelen op zee.

Noten

1. Bishop, 1998, pag. 378
2. Dorr, 1996, pag. 234
3. Bishop, 1998, pag. 378
4. Bishop, 1998, pag. 378