Brief van generaal Winkelman (02-07-1940)

Inleiding

Na het ontstaan van een duidelijke controverse tussen de opperbevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten, generaal Izaäk Reynders, en het toenmalige kabinet en meer speciaal met de minister van defensie, Adriaan Dijxhoorn, werd de opperbevelhebber ontslagen. Daarna werd aan de gepensioneerd opperofficier generaal Henri Winkelman gevraagd het opperbevel op zich te nemen. Dat gebeurde vervolgens op 6 februari 1940.

Nadat duidelijk werd dat Winkelman niet geïnformeerd was over de contacten met de westelijke geallieerden werden er door de Britse majoor Wilson nieuwe geheime stukken, met daarin de de plannen van Winkelman, samengesteld. In die stukken stonden ook de mogelijkheden om in bepaalde situaties hulp te vragen aan de geallieerden. Het openen van deze stukken mocht slechts na een Duitse inval in Nederland en ze werden daarom ondergebracht bij de Nederlandse gezanten in Londen, Parijs en Brussel.

Na het vertrek van de Nederlandse regering naar Groot Brittannië op 13 mei 1940, werd Winkelman de hoogste gezagsdrager in Nederland met daarbij de bevoegdheid, wanneer hij dat nodig achtte te capituleren.

Na de capitulatie op 15 mei 1940 werd duidelijk dat Winkelman niet wilde samenwerken met de bezetter. Hij was van mening dat Nederlanders en Nederlandse bedrijven geen militaire opdrachten van de nazi's mochten uitvoeren. Zijn houding bleef standvastig en onverzoenlijk. Omdat hij van mening was dat de bezetter in een Witboek over de oorlog in Scandinavië en West-Europa onjuistheden vermeldde, schreef Winkelman zijn opvattingen in open brieven. Mede na een incident op Anjerdag (29 juni 1940) werd Winkelman in de nacht van 1 op 2 juli gearresteerd en verbleef hij tot het einde van de oorlog in krijgsgevangenschap.

Zoals het NIOD ons vertelde, zijn er van de open brieven van Winkelman verschillende kopieën bekend. Ze zijn waarschijnlijk, veelal illegaal, verspreid om hun emotionele betekenis of de boodschap die erin stond, aldus het NIOD. De tekst hieronder is naar alle waarschijnlijkheid een van de gekopieerde exemplaren.

Henri Gerard Winkelman (Maastricht, 17 augustus 1876 – Soesterberg, 27 december 1952) was de Nederlandse opperbevelhebber ten tijde van de Duitse invasie in 1940. Bron: Wikipedia

Afschrift

Naar aanleiding van de mededeeling in Duitsche couranten betreffende een door mij d.d. 23 Maart 1940 opgesteld Memorandum aan den Nederlandschen gezant te Brussel, deel ik het volgende mede:

1. Inderdaad heb ik een dergelijk Memorandum doen opstellen en wel voor Hare Majesteits gezanten te Brussel, Parijs en London.
2. Deze stukken waren opgesteld op 23 Maart 1940
3. Zij waren echter besloten in een verzegelde enveloppe, welke pas mocht worden geopend na ontvangst van een mededeeling van den Minister van Buitenlandsche Zaken dat Nederland in Oorlog was met Duitschland. Voor het tijdstip van openen van de verzegelde enveloppe kon de gezant uiteraard niet aan den inhoud van het Memorandum gevolg geven.
4. Noch door de Nederlandsche gezanten, noch door vertegenwoordigers van den Opperbevelhebber zijn, voordat Nederland door Duitschland werd overvallen, besprekingen gevoerd met de Belgische, Fransche of Engelsche regeeringen of met de Generale Staven dezer Rijken.
5. Het was echter de plicht van den Opperbevelhebber om de samenwerking met eventueele bondgenoten in geval van uitgebroken Krijg – echter alleen intern en in Nederl. Kring- voor te bereiden.

In de memoranda voor de belligerente mogendheden waren dan ook nader uitgewerkt de verzoeken om hulp, welke wij voor een afweer van een aanval zouden behoeven. Dat beroep om hulp is nimmer geloochend (zie mededeeling Nederl. Legatie te Londen "Het Vaderland", 10 Mei. Deze hulp is echter eerst gevraagd na het uitbreken van den Krijg.

6. Voor de verzekering van de goede samenwerking met eventueele bondgenooten waren vertegenwoordigers aangewezen, die onmiddellijk na het uitbreken van een oorlog zouden vertrekken
7. Als vertegenwoordiger bij het Belgisch Opperbevel was aangewezen , en is op 10 Mei te plm 10 uur dus na het uitbreken van den oorlog naar Brussel vertrokken de Generaal-Majoor G.B. Noothoven v. Goor. Voordien heeft deze Generaal-Majoor geen enkel contact – noch te Brussel, noch elders – gehad met de Belgische regeering of Belgische Legerleiding.
8. Het beste bewijs voor de voorkomen correctheid van de houding van den Opperbevelhebber is wel, dat de Generaal-Majoor Noothoven v. Goor er mede in kennis was gesteld, dat hij ook was aangewezen om het Nederl. Opperbevel te vertegenwoordigen bij de Duitsche Legerleiding, indien onze Neutraliteit door de Geallieerden zou worden geschonden.

Kopie van het eerste deel van de open brief.

Kopie van het tweede deel van de open brief.