Overleven in een concentratiekamp. Voor iemand die dit niet heeft meegemaakt, is het niet of nauwelijks te begrijpen, ondanks alle foto’s ervan en films en verhalen erover. Er zijn vele boeken over geschreven waarvan ik er verschillende heb gelezen, dus waarom dan weer een boek over Auschwitz? De subtitel maakt echter al duidelijk dat dit boek anders is: "een unieke kampgetuigenis in woorden en tekeningen".

Thomas Geve (1929) was dertien jaar toen hij als Joodse jongen in zijn eerste concentratiekamp terecht kwam. In het derde kamp waar hij terecht kwam, werd hij vijftien en maakte hij de bevrijding mee. Na zijn bevrijding heeft hij op ansichtkaarten het kampleven en alle verschrikkingen getekend. Meer dan tachtig tekeningen maakte hij en zo creëerde hij een bijzondere schat aan beelden. Voor hemzelf was het een manier om het allemaal te verwerken.

Net na de oorlog werd geprobeerd zijn verhaal en tekeningen uit te geven, maar vanwege papierschaarste en de nadruk op wederopbouw wilde men niet achteromkijken. Pas in 1958 werd het in een kleine oplage, getiteld ‘Youth in Chains’, onder een pseudoniem uitgebracht. In 1987 kwam het verhaal onder de naam ‘Guns & Barbed Wire’ in een grotere oplage uit. Journalist Chares Inglefield kwam in aanraking met dit werk van Thomas en in 2019 volgde er contact tussen beide mannen wat in 2020 resulteert in het boek dat in 2021 in het Nederlands werd uitgebracht als ‘De jongen die Auschwitz tekende’.

Het boek is verdeeld in vier delen. Na een voorwoord, inleiding en proloog volgen twee hoofdstukken die de periode 1939-1940 beschrijven. Zijn jonge redelijk onbezorgde jeugd op het platteland wordt hierin eerst behandeld. Dan volgen de opkomst van het nazisme en het aanwakkerende antisemitisme. Het gezin vertrekt naar Berlijn en in 1939 vlucht de vader van Thomas naar Engeland. Thomas en zijn moeder zouden later de oversteek maken maar de geplande hereniging valt in het water door de oorlog. Ze blijven samen achter in Berlijn.

Dan volgt in het tweede deel de beschrijving van het leven in Berlijn en de steeds strenger wordende anti-Joodse maatregelen. In februari 1943 weet Thomas met een slimme smoes nog te ontkomen aan deportatie naar een concentratiekamp maar in juni 1943 gaan Thomas en zijn moeder als een van de laatste Joden vanuit Berlijn naar Auschwitz.

Het derde deel beslaat hoofdstuk elf tot en met dertien. Hierin gaat het over het dagelijkse leven in Auschwitz-Birkenau. Thomas is snel van begrip en weet dat het overleven is begonnen. Er zijn allerlei manieren om extra eten te verkrijgen. Het is ook de periode dat de Duitse vernietigingsmachine op zijn toppunt is. Het hele gebied tussen de rivieren de Wisla en de Sola is bezaaid met kampen, onderverdeeld in hoofdkampen met meerdere subkampen: Auschwitz zelf wordt kamp I, Birkenau wordt een zelfstandig kamp onder de aanduiding Auschwitz II, terwijl Monowitz de naam Auschwitz III krijgt.

Deel vier beschrijft het kampleven tot januari 1945 als de evacuatie te voet en per trein naar kamp Gross-Rosen plaatsvindt. Kort erna volgt de volgende evacuatie per trein naar Buchenwald waar Thomas eind januari 1945 aankomt en in april 1945 bevrijd wordt.

Tot slot is er een epiloog, een nawoord en een dankwoord. Een lijst bibliografische noten en een alfabetisch register completeren het geheel. In het boek zijn een paar overzichtskaarten en enkele foto’s opgenomen en vierenvijftig van de ruim tachtig tekeningen van Thomas Greve. Deze afbeeldingen sluiten goed aan bij het verhaal. Bijzonder is hoe gedetailleerd de tekeningen zijn. De originele versies bevinden zich nu in het Yad Vashem museum in Jeruzalem.

Na de oorlog blijkt dat de moeder van Thomas in 1944 in Auschwitz omgekomen te zijn. Zijn vader leeft nog in Londen, waar hij in november 1945 met hem herenigd wordt. In 1950 emigreert Thomas naar Israël, waar hij vandaag de dag nog steeds leeft en zijn verhaal nog steeds onder de aandacht brengt, bijvoorbeeld door op scholen lezingen te geven.

Ik heb meerdere boeken over het leven in concentratiekampen gelezen, maar deze, gezien door de ogen van een minderjarige in combinatie met zijn tekeningen, is het absoluut waard om gelezen te worden en krijgt zeker een plaats in mijn top tien aan te bevelen boeken.