Wie kent het fenomeen de Bosatlas niet? Het is een, naar mijn ervaring, in het voortgezet onderwijs veelgebruikt boek. De Bosatlas kenmerkt zich, volgens de uitgever, doordat het complexe situaties en gebeurtenissen terugbrengt tot de essentie, weergegeven in cartografische verhalen. In verband met 75 jaar vrijheid is er door het Nationaal Comité 4 en 5 mei in samenwerking met Noordhof Atlasproducties een speciale versie van de Bosatlas gemaakt: ‘De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog’. Een bespreking van deze versie mag dus zeker niet ontbreken op de grootste Nederlandstalige website over de Tweede Wereldoorlog.

Het boek, uitgegeven in het bekende Bosatlas-formaat, is ingedeeld in een tiental zorgvuldig uitgewerkte hoofdstukken vol met foto’s en de gebruikelijke grafieken en kaarten. De hoofdstukken maken zelf onderdeel uit van vier delen. In de inhoudsopgave is dit door middel van kleurgebruik duidelijk weergegeven. Het eerste deel, ‘Voor de Tweede Wereldoorlog’, omvat het eerste hoofdstuk. Deel twee, ‘De Tweede Wereldoorlog’, omvat de hoofdstukken twee tot en met vijf. Het derde deel, ‘Na de Tweede Wereldoorlog’, beslaat hoofdstuk zes tot en met acht en, last but not least, deel vier, ‘Vrijheid anno nu’, wordt gevormd door de laatste twee hoofdstukken.

Als eerste onderwerp wordt de voorgeschiedenis behandeld: de wereld na de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis in de jaren dertig en de politieke verhoudingen binnen en buiten Europa, inclusief de opkomst van het nazisme en Hitler-Duitsland. Heel inzichtelijk wordt in kaart gebracht wat er in die periode voor veranderingen plaatsvonden in de Nederlandse maatschappij en de wereld. De ontkerkelijking en de opkomst van het fascisme worden besproken, maar ook de radio en de sport, vrouwenemancipatie, revoluties en burgeroorlogen. Net als tegenwoordig was de wereld toen ook steeds aan veranderingen onderhevig.

Dan wordt de Tweede Wereldoorlog zelf behandeld. Onderwerpen van de Duitse invallen vanaf 1939 tot aan de Japanse capitulatie in augustus 1945 passeren de revue. Veel grafieken en kaarten geven inzage in de grootte en de impact van de Jodenvervolging, waaronder de verspreiding van concentratiekampen in Europa. De genocide op andere bevolkingsgroepen, zoals Roma en Sinti, blijft niet onvermeld. Ook de relatieve onbekende Slag om de Schelde heeft een plaats in het boek.

Met betrekking de bevrijding wordt duidelijk weergegeven hoe de frontlinies zich bewogen. Uit een grafiek kun je opmaken dat er ruim zes keer zoveel Britse militairen gesneuveld zijn dan Amerikaanse militairen en vier keer zoveel Canadezen. Verklaard in een kaart blijkt dat de Amerikaanse troepen na de Slag om Arnhem richting Duitsland trokken en de Gemenebestlanden en Polen, samen met onze eigen Prinses Irene Brigade, zorgden voor de verdere bevrijding van Nederland.

In het derde deel gaat het over het naoorlogse leven en de wederopbouw. De provo’s, en de Dolle Mina’s worden besproken en ook vind je informatie over terroristische aanslagen. Behalve Nederlandse thema’s komen ook Europese en wereldwijde thema’s aan de orde. Naast de problematiek van de staat Israël in relatie tot Palestina worden ook de Koreaoorlog, de Vietnamoorlog en de Koude Oorlog in alle facetten, inclusief de Cubacrisis, besproken. De dekolonisatie van vooroorlogse koloniën, emigratie en immigratie en de West (Suriname en de Antillen) hebben ook een plek in deze uitgave gevonden. Verder komt de internationale samenwerking aan bod, waaronder de Nederlandse bijdrage aan vredesoperaties, inclusief de val van Srebrenica en Dutchbat III.

In het cartografische deel is er weinig aandacht voor de oorlog in ‘de Oost’. Er is ontzettend veel over Nederland in beeld gebracht, maar naar verhouding (te) weinig over Nederlands-Indië. Dat is jammer, juist vanwege de minder bekende en vaak ondergewaardeerde status die dit strijdtoneel toch al heeft. Meer inzicht in Japanse kampen, de Japanse wreedheden en het dagelijkse leven onder de Japanse overheersing hadden een mooie aanvulling geweest. Vanuit het motto ‘onbekend maakt onbemind’ was hier een slag te winnen geweest.

In het slotgedeelte worden de onderwerpen herdenken en vrijheid uitgewerkt, in Nederland, maar ook wereldwijd. Monumenten, oorlogsgraven en musea worden benoemd. Hierbij is er wel enige aandacht besteed aan de oorlog tegen Japan. Het boek eindigt met het huidige wereldbeeld.

Er zijn tot slot een drietal registers opgenomen die het zoeken in het boek erg makkelijk maken. Er is een plaatsnamenregister op alfabetische volgorde met onderwerpvermelding. Ook tref je een thematisch register aan en een alfabetische namenlijst. Deze editie van de Bosatlas is een bijzonder lezenswaardig boek vol kaarten, foto’s en andere zaken die een schat aan informatie bieden. Dit prachtig vormgegeven en zeer informatieve werk is zeker bruikbaar tijdens lessen geschiedenis of maatschappijleer, maar verdient ook zeker een plek in de boekenkast van geschiedenisliefhebbers.