Met haar nieuwe boek ’t Hooge Nest bewijst Roxane van Iperen dat er, meer dan zeventig jaar na het einde van de tweede wereldoorlog, nog steeds onbekende oorlogsverhalen zijn die we niet mogen vergeten. Het bijzondere verhaal van de twee Joodse zussen Brilleslijper die in het boek ’t Hooge Nest beschreven wordt, is er zo een. Een verhaal over twee moedige zussen die actief waren in het verzet, verraden werden en wonderwel de oorlog overleefden. Dat laatste gold tragisch genoeg niet voor veel van hun familieleden en vrienden.

Het verhaal van Lien en Janny Brilleslijper begon in Amsterdam waar beide zussen opgroeiden in een liberaal Joods gezin. De muzikale Lien was actief in de theater- en muziekwereld. Janny kwam na een aantal kortdurende baantjes terecht in de illegale hulp aan Nederlandse vrijwilligers die in Spanje meevochten tegen generaal Franco, tijdens de Spaanse Burgeroorlog die duurde van 1936 tot 1939.

Eind jaren dertig trouwden beide zussen. Lien met Eberhard, een Duitse pianist die vanwege het opkomend nationaalsocialisme zijn vaderland was ontvlucht en Janny met Bob, een jongen die ze via haar zus Lien had leren kennen.

Na het uitbreken van de oorlog raakten Janny en haar man als vanzelf betrokken bij het verzet. In de loop van 1941 werden ook Lien en haar man actief. Ze zorgden voor onderduikers, verspreiden verzetskranten, vervalsten en stalen persoonsbewijzen en handelden in voedselbonnen

Toen het de zussen Brilleslijper door alle illegale activiteiten te heet onder de voeten werd, doken ze onder. Samen met de kinderen die ze inmiddels hadden gekregen en hun vader, moeder en broertje verbleven ze enige tijd in het Noord-Hollandse Bergen, dicht bij de zee. Dit was echter van korte duur. Om een invasie vanuit Engeland te voorkomen, begonnen de bezetters te bouwen aan de Atlantikwall, een verdedigingslinie die zou moeten lopen vanaf het noorden van Noorwegen tot in Zuid-Frankrijk. Hiervoor moest de gehele kuststrook worden ontruimd. Dit gold ook voor het onderduikadres van de familie Brilleslijper.

Via hun illegale netwerk kwamen ze in 1943 terecht in villa ’t Hooge Nest, in de bossen in ’t Gooi, Midden-Nederland. In de buurt woonden veel NSB’ers en zelfs nazi-kopstukken, maar door de afgelegen ligging van het huis waren ze hier relatief veilig. Het was er zo veilig dat ze het huis openstelden voor leden van het verzet en ook andere onderduikers in huis namen.

Net na de geallieerde invasie in Normandië - als het lijkt alsof de oorlog snel afgelopen zal zijn - wordt ’t Hooge Nest verraden. De familie Brilleslijper werd, op Bob en de kinderen van Janny en beide kinderen van Lien na, samen met de negen andere aanwezige onderduikers opgepakt, gevangengezet en gedeporteerd naar Westerbork. Alleen Janny en Eberhard werden niet gedeporteerd. Zij werden de eerste tijd in Amsterdam gevangenen gehouden. Tijdens een gevangenentransport in Amsterdam lukte het Eberhard met hulp van Janny te ontsnappen en tot het einde van de oorlog uit de handen van de bezetter te blijven. Janny zelf lukte het niet te ontsnappen en werd enige tijd later alsnog naar Westerbork gedeporteerd.

Het bijzondere aan het boek ’t Hooge Nest is dat er vanaf dit moment als het ware twee verhalen samen komen. Janny kwam in Westerbork aan met hetzelfde transport als Anne Frank en haar familie die even daarvoor in Amsterdam in het Achterhuis waren ontdekt.

Op 13 september 1944 werd de gehele familie Brilleslijper gedeporteerd naar vernietigingskamp Auschwitz. Dit transport was het laatste transport dat vanuit Westerbork vertrok. Ook de familie Frank werd met ditzelfde transport weggevoerd. Naar alle waarschijnlijkheid zijn vader en moeder Brilleslijper direct bij aankomst vergast. Het broertje van Lien en Janny een aantal dagen later.

Vanuit Auschwitz werden de zussen, samen met Anne en Margot Frank, gedeporteerd naar concentratiekamp Bergen-Belsen. Het boek beschrijft hier de verschrikkingen die ze in dit kamp meemaakten, waaronder de duizenden doden die vielen in het kamp door de typus die er heerste. Ook Janny en Lien werden ziek, maar overleefden wonderwel. De zussen habben nauw contact met Margot en Anne Frank, die beiden ziek waren geworden. Hun toestand verslechterde snel. Janny en Lien, die inmiddels als ziekenverzorgers waren aangesteld, deden wat ze konden. De hulp mocht helaas niet meer baten. Margot en Anne overleden vlak na elkaar in het concentratiekamp.

Na de bevrijding van het kamp op 15 april 1945 zetten de geallieerden een enorme reddingsoperatie op gang voor de circa zestigduizend overlevenden. Een kwart hiervan zou in de weken die volgden alsnog overlijden.

Na de oorlog keerden Janny en Lien terug naar Amsterdam bij hun man en kinderen. Lien verhuisde met haar man naar Oost-Berlijn en pakte haar werk in de muziekwereld weer op. Janny bleef samen met Bob in Nederland en heeft zich de rest van haar leven ingezet voor erkenning van oorlogsslachtoffers.

In het boek ’t Hooge Nest wordt een bijzonder verhaal beschreven dat de auteur bij toeval ontdekte. In 2012 kocht Van Iperen samen met haar man de villa ’t Hooge Nest en kwam tijdens de verbouwing allerlei aanwijzingen tegen die wezen op een onderduikadres. In de jaren die volgden heeft ze uitvoerig onderzoek gedaan en het verhaal boven water gekregen. Het resultaat van haar onderzoek is een bijzonder boek.

Van Iperen schrijft niet alleen uitvoerig over de zussen Janny en Lien, maar ook het verloop van de oorlog en het net dat zich in de loop van de jaren rond de Joden sloot. Beginnend met de registratie en uitsluiting tot aan de uiteindelijke deportatie en vernietiging.

De zussen Brilleslijper waren niet alleen Joods, maar ook zeer actief in het verzet. Nabestaanden en betrokkenen vonden het dan ook belangrijk dat dit verhaal niet vergeten zou worden.

Het aangrijpende verhaal is door Roxane van Iperen meeslepend beschreven. Het boek is meer dan de moeite waard om gelezen te worden.