In 1932 vertrekt Henk Navest vanwege de economische crisis vanuit Nederland naar Nederlands-Indië. Hij treedt toe tot het Koninklijke Nederlands Indisch Leger (KNIL) en ontmoet hier ook zijn toekomstige vrouw, Trijntje. In "Gordel van geweld" vertelt Art de Vos (1964) over het leven van Henk en Trijntje en hun familieleden. Het gaat over het werk van een KNIL-militair, het dagelijkse leven in Nederlands-Indië, de Tweede Wereldoorlog, krijgsgevangenschap en het overleven in de Japanse kampen. Iedereen krijgt diepe krassen mee, van de oorlog, de kamptijd, de naoorlogse periode en het terug verhuizen naar Nederland.

De schrijver is historicus en communicatieadviseur. Eerder publiceerde hij onder andere boeken over verdwenen beroepen en de geschiedenis van het boodschappen doen in Nederland. Voor dit nieuwe boek voerde hij gesprekken en onderzocht hij documentatie, zoals patrouilleverslagen en dagboekaantekeningen. Aldus weet hij de verschillende perioden in het leven van de hoofdpersonen uitvoerig te beschrijven. Aan bod komen de vooroorlogse periode, de oorlog om Nederlands-Indië, de Japanse overheersing, de bevrijding, de wederopbouw, de onafhankelijkheidsstrijd, het opheffen van het KNIL, de terugtocht naar Nederland en de ontvangst en het naoorlogse leven in Nederland. Opvallend is dat het boek geen genummerde hoofdstukken kent, of hoofdstuktitels. Het volgende deel in het verhaal is slechts te onderscheiden door een vetgedrukte hoofdletter ter grootte van twee regels tekst met daarboven witruimte.

In dit boek blijkt duidelijk dat iedere kwestie meerdere kanten heeft en niets zwart wit is. Dat geldt bijvoorbeeld voor de tijd van de politionele acties en de losmaking van Nederland en de komst van de Molukkers naar Nederland. Dit alles wordt eerlijk, rauw en confronterend geschreven. Eerlijk omdat het dagelijkse leven van toen met de politieke verstandhoudingen van toen onomwonden worden behandeld, eerlijk omdat menselijke emoties een belangrijke rol spelen en je jezelf daardoor goed kan identificeren met de hoofdpersonen. De auteur bekijkt niks door een roze bril. Hij geeft de lezer ruimte om vraagteken te stellen bij het optreden van Nederlandse militairen, zeker tijdens de ‘Politionele acties’, maar hij schetst daarbij wel de juiste kaders en achtergronden. Mannen verloren hun maatje, konden dat menselijkerwijs moeilijk verteren, waardoor er dingen gebeurden die niet door de beugel konden, maar die wel te verklaren zijn.

Rauw is het omdat het onverbloemd over alle oorlogshandelingen vertelt. Je kunt deze als het ware als toeschouwer op de eerste rij meebeleven. Na hun krijgsgevangenschap in de Japanse kampen kwamen militairen gelijk weer vol in dienst. Voor hen was er geen tijd om te herstellen, want ze moesten van de Nederlandse overheid meteen de orde en veiligheid gaan herstellen. Het vooroorlogse koloniale denken is dan nog prominent aanwezig. De Nederlandse omgang met de Molukkers vanuit de koloniale gedachte van de blanke superioriteit komt goed naar voren. Inlanders zijn vooral goed om te sneuvelen voor Nederland. Nederlandse KNIL-militairen en hun familieleden worden bij terugkeer in Nederland behandeld als tweederangsburgers. De Molukkers, die onvrijwillig naar Nederland zijn gekomen, worden ondanks hun loyaliteit en plichtsbesef als derderangsburgers behandeld, weggestopt in de Molukse woongemeenschappen.

Daarbij komt ook dat de Molukse militairen financieel benadeeld werden. Deze rechtsongelijkheid duurt al 70 jaar. De Nederlandse KNIL-militairen werden indertijd door Den Haag betaald en de inlandse KNIL-militairen door de lokale overheid. De ene helft kreeg zijn soldij doorbetaald tijdens en na de oorlog en de andere helft kreeg niets. Dat is nog steeds een heet hangijzer. De Molukkers vinden dat de Nederlandse regering hun achterstallige soldij moet betalen omdat men in dienst was van het KNIL. De overheid wijst erop dat toen andere regels golden en dat de lokale overheid is overgegaan in Indonesische handen en dat Indonesië daarom verantwoordelijk is geworden voor de niet betaalde soldij.

Het is confronterend dat door de Nederlandse regering aan de Molukkers bewust beloften zijn gedaan die niet nagekomen konden worden, deels vanwege politieke druk van buitenaf, deels door onwil. Alle aandacht ging uit naar het herstel en de opbouw van Nederland terwijl de landgenoten in en uit Nederlands-Indië vrijwel vergeten werden. In Nederland had men al de handen vol aan zichzelf en er was geen inzicht in en begrip voor de ervaringen en ontberingen daar, die mogelijk zelfs vele malen erger en mensonterende zijn geweest. Ook voor hoofdpersoon Henk was er na de oorlog geen erkenning en geen tijd en ruimte voor verwerking, belangrijke oorzaken van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Ondanks de toen opgedane ervaringen, is er ook tegenwoordig nog steeds niet altijd de juiste erkenning voor militairen en politieagenten, zowel veteranen als actieve professionals, die lijden aan dezelfde klachten.

"Gordel van geweld" is tijdens het lezen moeilijk weg te leggen. De uitstekend geschreven familiekroniek geeft veel inzicht in de politieke verhoudingen en koloniale ideeën en idealen van toen. De kwestie rond de Molukse KNIL-soldaten wordt begrijpelijk uitgelegd. De lezer leert de (na)dagen van het koloniale Nederlands-Indië vanuit meerdere invalshoeken te bekijken en wordt daarmee geholpen om een beter gemotiveerde en onderbouwde mening hierover te vormen.