In de aanstaande nacht van 27 op 28 februari is het precies 75 jaar geleden dat de Slag in de Javazee plaats vond. Deze slag werd uitgevochten tussen de verdedigingsvloot van de geallieerden en de oorlogsschepen van de Japanse aanvalsvloot met als inzet Nederlands Oost-Indië in het algemeen en Java in het bijzonder. De geallieerde schepen stonden onder operationeel bevel van de Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman. Ondanks dat de oorlogsvloten van de strijdende partijen in aantallen en typen schepen en tonnage min of meer gelijkwaardig waren, waren de geallieerden geen partij voor de Japanners. Dit kwam onder andere doordat de communicatie tussen de Nederlanders, Amerikanen, Britten en Australiërs niet optimaal was, maar ook omdat de geallieerde bemanningen na dagen- en nachtenlange patrouilles de uitputting nabij waren. Bovendien waren de Japanners uitgerust met ultramoderne langeafstand torpedo’s en meer kanonnen en beschikten zij, in tegenstelling tot hun tegenstanders, over voldoende luchtdekking en -verkenning.

"Slag in de Javazee" is zeker niet het eerste boek over deze voor de Koninklijke Marine zo desastreus verlopen slag, maar de publicatie is wel goed getimed. Het onderwerp is weer heel actueel. Dit komt doordat nog maar enkele maanden geleden alle nabestaanden van de gesneuvelden van deze slag, (oud-)marinemensen en alle andere maritieme geïnteresseerden werden opgeschrikt door de berichten dat de wrakken van de tot zinken gebrachte schepen door op geld beluste misdadigers zijn ‘geborgen’. Dit ondanks het feit dat de schepen erkende zeemansgraven waren. Bovendien zit zoals gezegd de 75ste verjaardag van de slag eraan te komen.

"Slag in de Javazee" is een boek uit de serie "Oorlogsdossier" van Walburg Pers. Eerder verschenen in de serie "Engels Nederlandse Oorlogen", "Zesdaagse Oorlog" en "Frans Duitse Oorlog", allemaal van de hand van auteurs Anne Doedens en Liek Mulder. Dr. Anne Doedens (1945) is historicus en was docent nieuwe geschiedenis bij hoger onderwijsinstellingen in Amsterdam. Liek Mulder (1942) was docent in het voortgezet onderwijs. Beide auteurs publiceerden zowel samen als individueel verschillende boeken, onder andere de bovenstaande titels, die allemaal historische onderwerpen beschrijven.

Dat beide auteurs ervaren historici zijn, blijkt duidelijk uit hoe "Slag in de Javazee" is opgebouwd. De eerste hoofdstukken worden in beslag genomen door de voorgeschiedenis van de zeeslag waarin zowel de geschiedenis van het koloniale rijk Nederland als dat van het Keizerrijk Japan belicht worden. Hierdoor is de lezer prima in staat om de slag in de juiste historische context te zien zowel vanuit Japans als geallieerd oogpunt. Tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan de gehele, zij het kortdurende, oorlog tussen Nederland en Japan die immers al op 8 december 1941 begon. Hierdoor worden de Japanse acties en superioriteit en het waarom van de ondergang van het geallieerde eskader, helder. Verder zal blijken dat de Nederlandse belangen ondergeschikt waren voor de bondgenoten en dat de houding en het optreden van de Amerikanen en de Britten de catastrofe versterkten. De auteurs deinzen er bovendien niet voor terug de motivatie van de Nederlandse marineleiding, om ten koste van alles de oppermachtige Japanse vloot op te sporen en aan te vallen, in twijfel te trekken.

Vanuit historisch oogpunt gezien is er dus helemaal niets mis met "Slag in de Javazee" en zullen veel lezers er veel van opsteken. Het lijkt echter dat de auteurs niet zoveel affiniteit hebben met het militair-maritieme gedeelte van het onderwerp. Dit blijkt uit bepaalde, voor de leek misschien onopvallende, schrijfwijzen en het geheel ontbreken van maritieme uitdrukkingen. Zo wordt heel consequent het lidwoord de geplaatst voor scheepsnamen. Dit klopt als de naam genoemd wordt zonder de voorvoeging Hr.Ms., maar niet in combinatie hiermee. Plaats het woord de maar eens voor elke eigen naam in elke willekeurige zin, dit kan heel storend overkomen. Verder wordt weleens gestruikeld over typen schepen en worden bijvoorbeeld kruisers, oorlogsschepen en torpedobootjagers zonder onderscheid in een enkele zin opgesomd. Buiten deze schoonheidsfoutjes is "Slag in de Javazee" zeker de moeite van het lezen waard en kan het boek fungeren als een eerbetoon aan de ruim 2.000 geallieerde militairen, waarvan ruim 900 Nederlanders, die sneuvelden tijdens de zeeslag. De zeeslag die nog steeds geldt als de zwaarste slag die ooit aan de Koninklijke Marine is uitgedeeld.