Sturmpanzer IV

Inleiding

Tijdens de Tweede Wereldoorlog produceerde Hitler-Duitsland naast tanks en tankjagers ook gemechaniseerd geschut om bunkers, huizen en versterkte linies te vernietigen. Gemechaniseerd geschut werd vaak bewapend met houwitsers om vanaf lange afstand vijandelijke stellingen aan te vallen. De Sturmpanzer IV, Sonderkraftfahrzeug 166, oftewel Sturmpanzer 43, was een Duits gemechaniseerd geschut, geen 'echte' tank, met een vijfkoppige bemanning. De romp van het voertuig was gebaseerd op de romp van Panzerkampfwagen IV. De Duitsers noemden het voertuig 'Stupa'. De Sturmpanzer IV staat ook bekend onder de naam 'Brummbär'. Het voertuig had enorme vuurkracht vanwege het grote kaliber van de houwitser, maar was niet erg geschikt om vijandelijke tanks te vernietigen. In totaal werden 306 Sturmpanzer IV tanks geproduceerd.

Ontwikkeling en techniek

De Sturmpanzer IV werd ontworpen om vuursteun te verlenen aan infanterie, bijvoorbeeld pantsergrenadiers, in stedelijke gebieden. De fabrikanten van het voertuig waren Alkett en Krupp.

Gekozen werd om Panzerkampfwagen IV tanks om te bouwen waarbij romp en koepel vervangen werden door een gepantserde opbouw. In die opbouw werd een 150mm StuH 43 L/12 geïnstalleerd. Een krachtige houwitser (Sturmhaubitze) met achtendertig granaten. Tegen infanterie werd een machinegeweer (MG 34) geïnstalleerd. Binnen het gevechtscompartiment was ruimte voor infanteriewapens zoals het machinepistool MP 40. Het kijkvenster van de chauffeur was gepantserd. Zijplaten (Schürzen) tegen antitankwapens werden bij Sturmpanzer IV tanks geïnstalleerd. Die zijplaten bedekten de zijkanten van het voertuig. Ook Zimmerit werd later in de oorlog (1944) bij Sturmpanzer IV voertuigen aangebracht. Zimmerit moest ervoor zorgen dat magnetische mijnen niet aan het voertuig plakten. De Sturmpanzer IV was goed gepantserd. Het voertuig had 100mm staal aan de voorkant van de romp in een hoek van veertig graden. Zijkanten van het voertuig waren voorzien van 30 tot 50mm staal. De achterkant was voorzien van 20 tot 30mm staal. De bovenkant van het voertuig was 10 tot 20mm dik.

In april 1943 begon productie van de Sturmpanzer IV. Tweeënvijftig voertuigen werden gebouwd waarbij de romp van Panzerkampfwagen IV Ausf. G werd gebruikt. Acht voertuigen werden geproduceerd waarbij de rompen van Ausf. E en F gebruikt werden. Duidelijk werd dat de eerste voertuigen overbeladen waren. Aandrijving en rupsbanden stonden onder grote druk. Dat resulteerde erin dat veel voertuigen stil kwamen te staan. Duitse ingenieurs slaagden erin het gewicht van Sturmpanzer IV te reduceren door pantserplanten bij de houwitser dunner te maken. Ook de houwitser werd lichter gemaakt (StuH 43/1 L/12). Die houwitser, de StuH 43/1 L/12, was ongeveer 800 kilogram lichter dan de StuH 43 L/12.

Bewapening

De Sturmpanzer IV werd zoals gezegd bewapend met een 150mm houwitser, de 150mm Sturmhaubitze 43. Dat wapen woog 1850 kilogram en werd geïnstalleerd in een soort 'kogelgewricht'. Het wapen kon tien graden naar links en tien graden naar rechts bewegen, en had een elevatie van dertig graden omhoog en vijf graden omlaag. Aandrijving geschiedde handmatig. De houwitser kon twee soorten munitie afvuren: een brisantgranaat ('HE', 'high-explosive'), en holle lading munitie ('HEAT'). De brisantgranaat (J.Gr.38) penetreerde ongeveer 60 mm staal tot twee kilometer. Door de korte loop was het wapen niet erg geschikt om tanks uit te schakelen. De granaten werden in een hoge baan afgevuurd met een zeer trage mondingssnelheid van ongeveer 240 tot 280 meter per seconde (m/s). Ook het laden van de houwitser duurde erg lang vanwege het zware gewicht van de granaten. Brisantgranaten wogen namelijk 38 kilogram, holle lading 25 kilogram. Holle lading munitie penetreerde ongeveer 160 mm staal tot op een afstand van twee kilometer. Sommige Sturmpanzer IV voertuigen kregen secundaire bewapening bestaande uit MG 34 machinegeweren. Een MG 34 machinegeweer werd in de romp van Sturmpanzer IV voertuigen geïnstalleerd. Het richtvizier van dat machinegeweer was het type Kg ZF2. Een tweede machinegeweer kon worden gebruikt tegen vliegtuigen of infanterie en werd aan het torendak, nabij de commandantkoepel, bevestigd. Opgemerkt dient te worden dat het hier om late Sturmpanzer IV voertuigen gaat.

Varianten

De ontwikkeling van de Sturmpanzer IV wordt gekenmerkt door wijzigingen in uiterlijk en specificaties. De eerste versies maakten gebruik van de rompen van Panzerkampfwagen G, E en F. De tweede productiereeks startte in december 1943 waarbij de romp van Panzerkampfwagen Ausf. H gebruikt werd voor productie. Tijdens de Slag om Koersk werd duidelijk dat de Sturmpanzer IV dikker pantser nodig had (bij de locatie van de chauffeur). Ook werd een ventilator aangebracht en geheel stalen wielen werden geïntroduceerd (eerst waren het stalen wielen met rubber) om het gewicht van het voertuig beter op te vangen. Een derde Sturmpanzer IV productieserie ging van start in 1944. Toen werd de 'Fahrersehklappe 80', een kijkvizier, vervangen door periscopen. De laatste en vierde productieversie was in productie tussen juni 1944 en maart 1945. De hoogte van de opbouw werd gereduceerd en aan de voorkant van het voertuig was een kogelgewricht aanwezig waarin een MG 34 machinegeweer, met 600 patronen, geïnstalleerd was. Sommige Sturmpanzer IV voertuigen kregen een koepel voor de commandant. Alle Sturmpanzer IV versies werden uitgerust met radio: (Funkgerät) FuG5 en FuG2.

Inzet

Sturmpanzer IV voertuigen werden ingezet bij speciale gemechaniseerde artillerie afdelingen: de Sturmpanzer Abteilungen. De eerste eenheid die Sturmpanzer IV voertuigen gebruikte was Sturmpanzer-Abteilung 216. Die eenheid heeft gediend in de Sovjet-Unie en vocht tijdens Unternehmen Zitadelle, de Duitse aanval bij Koersk. Abteilung 216 werd toentertijd toegevoegd aan het zware pantserjager regiment 656, schweres Panzerjäger Regiment 656. Sturmpanzer-Abteilung 217 had ook Sturmpanzer IV tanks in dienst. Op 7 augustus vochten verschillende Sturmpanzer IV tanks in Caen. Tijdens de Slag om de Ardennen vochten Sturmpanzer IV voertuigen van Sturmpanzer-Abteilung 217. In april 1945 gaf de eenheid zich over. Sturmpanzer-Kompanie z.b.V. 218 werd opgericht in augustus 1944 en werd naar Warschau gestuurd (toegevoegd aan Panzer Abteilung (Fkl) 302). Die eenheid werd vernietigd in Oost Duitsland in april 1945.

Een andere eenheid, de Sturmpanzer-Kompanie z.b.V. 2./218, werd in augustus 1944 opgericht en ging naar Parijs op 20 augustus 1944. Geen acties zijn bekend. Sturmpanzer-Abteilung 218 werd opgericht op 6 januari 1945 waarbij drie compagnieën opgericht werden die met vijfenveertig Sturmpanzer IV tanks uitgerust zouden worden. De eenheid kreeg echter StuG III voertuigen (stormgeschut). Sturmpanzer-Abteilung 219 werd gevormd uit de Sturmgeschütz-Brigade 237 in september 1944. Op 15 oktober 1944 namen Sturmpanzer IV tanks in Abteilung 219 deel aan de Duitse coup (Unternehmen Eisenfaust) om Hongarije tot vechten te dwingen. Het land mocht zich niet overgeven aan de geallieerden. Een Duitse regering werd geïnstalleerd en de voertuigen kwamen te laat om actie te zien. De voertuigen werden per rails naar Slowakije gestuurd voor training. Daarna werden ze naar Boedapest gestuurd om Duitse troepen in dat land te ondersteunen. Nabij Boedapest waren de laatste voertuigen gestationeerd.

Overzicht eenheden

Sturmpanzer-Abteilung 216

Sturmpanzer-Abteilung 216 werd gevormd eind april 1943 en begin mei naar Amiens gestuurd voor trainingsdoeleinden. Elke compagnie kreeg veertien voertuigen. Sturmpanzer-Abteilung 216 arriveerde in Rusland op 10 juni 1943 voor deelname aan Unternehmen Zitadelle, de Duitse aanval bij Koersk. Toentertijd werd Sturmpanzer-Abteilung 216 toegevoegd aan de schweres Panzerjäger Regiment 656. Sturmpanzer-Abteilung 216 verbleef in de omgeving van Orel-Bryansk en werd eind augustus naar de omgeving van Dnepropetrovsk-Zaporozhe gestuurd. Het bataljon trok zich terug naar Nikopol waar het hielp Duitse troepen te verdedigen. Eind december trok de eenheid zich terug naar het Reich.

De geallieerde landing in Anzio op 22 januari 1944 zorgde ervoor dat Sturmpanzer-Abteilung 216 gemobiliseerd werd. Achtentwintig voertuigen namen deel aan de tegenaanval tegen geallieerde troepen. Dit tegenoffensief faalde, maar het bataljon bleef in Italië voor de rest van de oorlog. In mei 1945 werden alle voertuigen opgeblazen om te voorkomen dat geallieerde troepen de voertuigen konden buitmaken.

Sturmpanzer-Abteilung 217

Deze eenheid werd gevormd op 20 april 1944 nabij Grafenwöhr. Aldaar werden trainingen gehouden door Panzer-Kompanie 40 en Panzer-Ersatz Abteilung 18. Op 1 juli 1944 vertrok Sturmpanzer-Abteilung 217 naar Normandië. Aldaar aangekomen verbleef Sturmpanzer-Abteilung 217 in Condé sur Noireau, 170 kilometer achter het front. Een groot aantal Sturmpanzer voertuigen bereikten het front niet. Op 7 augustus 1944 zagen Sturmpanzer IV voertuigen actie nabij Caen waar hevige gevechten waren ontstaan. Op 19 augustus had Sturmpanzer-Abteilung 217 zeventien voertuigen operationeel en veertien voertuigen ondergingen reparatie. In oktober had Sturmpanzer-Abteilung 217 slechts tweeëntwintig voertuigen die werden verdeeld tussen de eerste en tweede compagnie. Sommige bemanningsleden werden aan Panzer-Ersatz Abteilung 18 toegevoegd. Tijdens de Slag om de Ardennen in 1944 werden enkele Sturmpanzer IV voertuigen ingezet. In april 1945 werden de laatste voertuigen en bemanningsleden door geallieerde troepen buitgemaakt en gevangengenomen.

Sturmpanzer-Kompanie z.b.V. 218

Sturmpanzer-Kompanie z.b.V. 218 werd opgericht in augustus 1944. In Warschau werd de eenheid toegevoegd aan Panzer Abteilung (fkl) 302. De eenheid verbleef aan het Oostfront tot april 1945 toen alle voertuigen werden vernietigd. Sturmpanzer-Kompanie z.b.V. 2./218 werd opgericht in 1944 en naar Parijs gestuurd op 20 augustus 1944. Enkele personeelsleden van de compagnie werden naar Panzer-Ersatz Abteilung 18 gestuurd aan het eind van het jaar. Verder is niets bekend van de eenheid. Sturmpanzer-Abteilung 218 werd op 6 januari 1945 gevormd. Echter, de compagnie kreeg Sturmgeschütz III voertuigen, geen Sturmpanzer IV voertuigen.

Sturmpanzer-Abteilung 219

Sturmpanzer-Abteilung 219 ontstond uit de Sturmgeschütz-Brigade 237. In september 1944 werd deze brigade naar Döllersheim gestuurd. Daar werden bemanningsleden getraind. Op 15 oktober werden tien Sturmpanzer IV voertuigen van de brigade naar Hongarije gestuurd om deel te nemen aan Unternehmen Eisenfaust: de Duitse coup om Hongarije te dwingen door te vechten. De voertuigen arriveerden in Boedapest op 19 oktober 1944 maar kwamen te laat omdat een pro-Duitse regering al geïnstalleerd was. De voertuigen werden naar St. Martin te Slowakije gestuurd voor trainingsdoeleinden. De brigade verbleef nabij Boedapest voordat de brigade gedwongen werd terug te trekken door een Sovjet-overmacht.

Tegenwoordig

Sturmpanzer IV tanks zijn tegenwoordig in een aantal musea te zien. Het Duitse tankmuseum in Münster (Deutsches Panzermuseum) heeft er een. Een viertal Sturmpanzers hebben de oorlog overleefd. Een ervan bevindt zich in Moskou, een andere in Frankrijk en een in Amerika (Oklahoma).

Technische gegevens:

Model:	Sturmpanzer IV
Gewicht:	28.2 ton
Bemanning:	5 man
Motor:	Maybach HL120TRM van 300pk, latere modellen Maybach HL120TRM 112 van 300 pk
Snelheid:	Maximaal 40 km/u
Bereik:	210km
Afmetingen:	Lengte: 5.93 meter, hoogte: 2.52 meter, breedte: 2.88 meter
Bewapening:	1 x 150mm StuH 43 L/12
Munitie:	150mm (15 cm) StuH 43 L/12 (38 granaten)
Bepantsering:	Romp: 100mm voorkant, 40mm zijkant, 20mm achterkant, opbouw: 100mm voorkant, 50mm zijkant, 30mm achterkant (dus romp: 100/40/20 en opbouw: 100/50/30).