In 2015 kwam een oorlogsfilm uit die zowel het perspectief van het Duitse leger, als het perspectief van het Rode Leger laat zien. ‘1944’ werd geproduceerd in Estland. In februari 2015 ging de film in première te Berlijn. ‘1944’ speelt zich af aan het eind van de oorlog tussen 25 juli en 10 augustus 1944. De film toont de strijd van Waffen-SS soldaten en soldaten die voor het Rode Leger strijden. Duizenden mensen vochten eenenzeventig jaar geleden in Estland aan beide kanten. De Sovjet-Unie viel Estland in 1940 binnen. Deportaties en massamoord volgden. Na de aanval van Hitler-Duitsland op de Sovjet-Unie werd Estland bezet door Duitse troepen. Sommige Esten kozen voor de kant van Hitler-Duitsland.

De film begint bij de slag om de Tannenberg linie (Die Schlacht um die Tannenbergstellung) waarbij de kijker Waffen-SS soldaten ziet vechten tegen Sovjettanks zoals T-34-85. Hoofdrolspeler in het eerste deel van de film is een Est die vrijwillig heeft gekozen voor deelname bij de Waffen-SS omdat zijn familie door Sovjetsoldaten gedeporteerd is naar Siberië. Hij vecht samen met een aantal andere Waffen-SS soldaten, waaronder Nederlanders, tegen landgenoten die voor het Rode Leger hebben gekozen. Landgenoten die elkaar afmaken. Duidelijk wordt dat in oorlogen goed en kwaad vaak niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. De grens tussen goed en kwaad is soms vaag.

‘1944’ behandelt niet zozeer de Tweede Wereldoorlog in Estland tussen 1944 en 1945 ‘an sich’, maar is een persoonlijke film gezien vanuit de ogen van soldaten. Aan beide kanten (Waffen-SS en Rode Leger) strijden soldaten die wegens persoonlijke ervaringen gekozen hebben voor Hitler-Duitsland of de Sovjet-Unie. De hoofdrolspeler in het eerste deel van de film bij de Waffen-SS vrijwilligers wil deportatie van zijn familie ‘goedmaken’. Het vermoorden van tegenstanders betekent voor hem wellicht wraak, maar het doden van Sovjetsoldaten kan zijn familie niet terughalen.

In het tweede deel van de film zien we een Sovjetsoldaat die gebeurtenissen moet verzwijgen wil hij promotie maken. Zijn baas, een Sovjetcommissaris, zegt tegen hem dat hij verdachte personen in de gaten moet houden en moet rapporteren. De commissaris lijkt een fanatiek voorstander van Stalinistische terreur en onderdrukking. De Sovjetsoldaat heeft zelf vreselijke dingen meegemaakt. Dat verzwijgt hij. Later wordt hij verliefd. Hij wordt verdacht en staat uiteindelijk tegenover zijn baas in een bos.

‘1944’ is een boeiende film die beide kanten van de oorlog in Estland laat zien. Zowel bij de Waffen-SS als bij het Rode Leger zaten individuen die wegens hun persoonlijke ervaringen of overtuigingen keuzes maakten. Zowel bij de Waffen-SS als bij het Rode Leger zaten ‘smeerlappen’ of slechte mensen. De Sovjetcommissaris is daar een voorbeeld van. Duidelijk wordt dat niet alle Waffen-SS soldaten slecht zijn, zoals dat in sommige publicaties en films naar voren komt. Zo redt de hoofdrolspeler in het eerste deel een klein meisje met vrees voor eigen leven. Feit is dat Waffen-SS soldaten vaak politiek gemotiveerd waren en – vooral in het eerste deel van de oorlog – overtuigd waren van nazi-ideologie. Fanatisme kwam veel voor. In oorlog zijn mensen vaak beesten, niet alleen mensen die slecht zijn of slechte keuzes maken. Zo heeft aan Duitse kant niet alleen de Waffen-SS misdaden begaan, ook de ‘gewone’ Wehrmacht. Niet alleen het nazisme, maar ook het Stalinisme in de Sovjet-Unie staat synoniem aan terreur.

Wat opvalt in de film is het gegeven dat authentieke wapens en voertuigen gebruikt worden. De Sovjet T-34-85 is een echte tank en geen replica. Duitse wapens zoals de Mauser k98, STG 44, MP 40 en MG 42 zijn authentiek. Ook Sovjetwapens, zoals de Mosin-Nagant en de pistoolmitrailleur PPSh-41, zijn echte wapens. Qua taal is het geen Engelstalige film, maar spreken de hoofdrolspelers hun moedertaal. Beide factoren maken de film realistisch.

Vergeleken met andere oorlogsfilms is ‘1944’ boeiend en niet eenzijdig. Estland is een vrijwel onbekend onderwerp wat betreft oorlogsfilms. Het Amerikaanse oorlogsperspectief kennen de meeste filmliefhebbers dankzij ‘Saving Private Ryan’, ‘Band of Brothers’ en andere films. Verheerlijking van eigen land ontbreekt in ‘1944’. Het is toe te juichen als nieuwe films verschijnen die de rol en inzet van verschillende, minder onderzochte landen of legers als thematiek hebben, waarbij getracht wordt een objectief beeld weer te geven. Te denken valt aan films over België, Spanje of Italië tijdens de oorlog.

Concluderend: ‘1944’ is boeiend en laat verschillende perspectieven zien. ‘1944’ is een geslaagde oorlogsfilm.