Rangen van het Rode Leger

Op de volgende drie pagina's wordt het rangenstelsel van het Rode Leger en de Sovjetmarine behandeld zoals dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog uitzag. In 1940 en 1943 werden belangrijke veranderingen doorgevoerd, waardoor er drie verschillende rangenstelsels te onderscheiden zijn.

Er is waar mogelijk gekozen voor een letterlijke vertaling van de rangaanduidingen, waarbij de vertaling niet altijd overeenkomt met diezelfde rang in bijvoorbeeld de Nederlandse of Duitse krijgsmacht (zoals de rangen kapitein-luitenant of kolonel-generaal). In enkele gevallen is voor de duidelijkheid gekozen voor een minder letterlijke vertaling. Voor een vergelijking met de rangenstelsels van andere landen uit dezelfde periode verwijzen wij u graag naar het artikel Rangvergelijking.

Rangen van het Rode Leger, 1935–1940
Het rangenstelsel van het Rode Leger zoals dat er aan het begin van de Tweede Wereldoorlog uitzag, werd ingevoerd op 22 september 1935. Dit rangenstelsel leek deels nog op het systeem dat in 1918 was ingevoerd. Het Rode Leger, dat in de nasleep van de Russische Revolutie van 1917 was opgericht, brak destijds onmiddelijk met verscheidene tsaristische tradities, waaronder ook het tsaristische rangenstelsel. Een dergelijke strikt hiërarchische structuur paste niet binnen het klasseloze Sovjetsysteem. Omdat er niet aan een zekere bevelstructuur te ontkomen was, werden functieaanduidingen bedacht die overeenkwamen met het gevoerde commando of de dienstcategorie van een militair. Officieren werden bijvoorbeeld aangeduid als 'kameraad pelotonscommandant', 'kameraad betaalmeester' of 'kameraad arts'.

In 1935 werd het systeem van functieaanduidingen vervangen door een rangensysteem, dat zowel traditionele rangen (luitenant, kolonel) bevatte als rangen die er nog uit zagen als functieaanduidingen (brigadecommandant, regimentscommissaris). De term 'generaal' werd vermeden vanwege de sterke associatie met het tsarenrijk. Het verwarrende aan rangen als 'brigadecommandant' en 'regimentscommissaris' was dat ze nog altijd de indruk wekten functieaanduidingen te zijn. Een brigadecommandant hoefde echter niet per definitie het bevel over een brigade te voeren.

Een ander opvallend feitje is dat er geen rang van luitenant-kolonel bestond; in het rangenstelsel van 1940 zou de rang van brigadecommandant komen te vervallen, waarna de rang van kolonel een plek doorschoof en gelijk kwam te staan aan de marinerang van kapitein der 1e rang (kapitein-ter-zee).

* – rang ingevoerd op 20 augustus 1937.
** – rang ingevoerd op 5 april 1938.

Binnen enkele dienstvakken – de genie, maritieme genie, intendance, geneeskundige dienst, veterinaire dienst en juridische dienst – hadden de officieren een geheel eigen rangenstelsel, dat in de onderstaande twee tabellen is weergegeven. Voor de genie en intendance zagen de officiersrangen er als volgt uit:

Voor de geneeskundige en juridische diensten zagen de officiersrangen er als volgt uit:

Rangen van het Rode Leger, 1940–1943
Op 7 mei 1940 werd het bestaande rangenstelsel herzien. De belangrijkste wijzigingen waren de introductie van traditionele generaals- en admiraalsrangen, de toevoeging van twee onderofficiersrangen, de introductie van de rang van luitenant-kolonel (en een politiek equivalent) en de verwijdering van de rang op brigade-generaalsniveau. Deze laatste rang bleef binnen het korps politieke officieren wel behouden.

Een andere nieuwe ontwikkeling was de toevoeging van het wapen aan de generaalsrangen (generaal-majoor, luitenant-generaal en kolonel-generaal). Aan deze rangen konden nu de volgende wapenaanduidingen worden toegevoegd: 'der luchtstrijdkrachten', 'der tanktroepen', 'der artillerie', 'der genietroepen', 'der technische troepen' en 'der verbindingstroepen'. Generaals in dienst van de marine die een niet-zeevarende functie vervulden konden de toevoeging 'der kustdienst' krijgen. Binnen de andere wapens (zoals de infanterie) werd geen aanduiding aan de rang toegevoegd. In 1942 en 1943 werden ook verscheidene dienstvakaanduidingen geďntroduceerd, namelijk 'der geneeskundige dienst', 'der veterinaire dienst', 'der administratieve dienst', 'der intendance', 'der juridische dienst' en een verscheidenheid aan specialisaties binnen de technische dienst.

De verschillende dienstvakken – de genie, maritieme genie, intendance, geneeskundige dienst, veterinaire dienst en juridische dienst – hielden nog grotendeels vast aan het oude rangensysteem. Wel werden de rangen van generaal en admiraal deels ingevoerd. Voor de genie en intendance zagen de officiersrangen er als volgt uit:

De officiersrangen binnen de geneeskundige en juridische diensten bleven geheel ongewijzigd:

Rangen van het Rode Leger, 1943–1955
Op 16 januari 1943 werd het rangenstelsel opnieuw herzien. Het complexe systeem voor unieke rangen voor de diverse dienstvakken werd grotendeels afgeschaft; afgezien van de technische dienstvakken gebruikten nu alle wapens en dienstvakken hetzelfde rangenstelsel. Daarnaast werden de rangen van maarschalk en hoofdmaarschalk ingevoerd voor de luchtstrijdkrachten, artillerie, pantsertroepen, verbindingstroepen en genietroepen. Deze twee rangen vormden het equivalent van de infanterie-rangen van legergeneraal en maarschalk van de Sovjet-Unie. Een derde ontwikkelingen was dat politieke officieren niet langer een eigen rangenstelsel gebruikten; zij kregen vanaf nu reguliere infanterierangen.

* – rang ingevoerd op 26 juni 1945.
** – 'der luchtstrijdkrachten', 'der artillerie', 'der pantsertroepen', 'der genietroepen' en 'der verbindingstroepen'. De rang van hoofdmaarschalk werd op 23 oktober 1943 geďntroduceerd.
*** – 'der luchtstrijdkrachten', 'der artillerie', 'der tanktroepen', 'der genietroepen', 'der technische troepen' en 'der verbindingstroepen'. Generaals in kustfuncties in dienst van de marine kregen de toevoeging 'der kustdienst'. Binnen enkele dienstvakken bestonden ook dergelijke toevoegingen, namelijk 'der geneeskundige dienst', 'der veterinaire dienst', 'der intendance' en 'der juridische dienst'.

Voor de verschillende dienstvakken zagen de rangen er nu als volgt uit:

* – 'der luchtvaart-technische dienst', 'der artillerie-technische dienst', 'der tank-technische dienst' en 'der technische dienst'.
** – 'der intendance', 'der geneeskundige dienst', 'der veterinaire dienst' en 'der juridische dienst'.
*** – 'der luchtvaart-technische dienst' (vanaf 21 oktober 1944) en 'der artillerie-technische dienst'.
**** – 'der intendance', 'der geneeskundige dienst', 'der veterinaire dienst', 'der juridische dienst' en 'der administratieve dienst'.