Brits-Franse plan om in te grijpen in Finland

De Winteroorlog tussen Finland en de Sovjet-Unie, stelden zowel Duitsland als de Geallieerden voor de vraag of en hoe men Finland zou kunnen helpen. Finland was van oudsher een bondgenoot van Duitsland, maar door het Molotov-Ribbentrop Pact kon zij niet openlijk ingrijpen. De Geallieerden wilden, juist vanwege ditzelfde pact en omdat zij in oorlog waren met Duitsland, de Finnen te hulp komen in hun strijd tegen de Sovjet-Unie. Hiermee verwachtten zij de Finnen uit de greep van Duitsland te houden.

Via Narvik zouden de troepen naar Finland trekken. Bron: Traces of War / Marcel Kuster

Verschillende plannen werden door de Geallieerden ontworpen om de Finnen te hulp te komen. Bij al deze plannen dienden de troepen via Noorwegen en Zweden naar Finland te trekken, waardoor samenwerking met deze neutrale landen van belang werd. De plannen werden belangrijker op het moment dat in februari 1940 de Sovjet troepen waren doorgebroken door de Mannerheim-linie en Finland hierdoor zich genoodzaakt voelde tot onderhandelingen met de Sovjet-Unie. Politiek ontstond de angst dat de Sovjet-Unie de Finnen zou dwingen haar soevereiniteit op te geven. Om Finland te ondersteunen in de onderhandelingen, besloten de Geallieerden aan Finland het voorstel te doen om Geallieerde troepen naar Finland te sturen.

Op 4 en 5 februari 1940 werd door het Allied High Command, een eerste interventieplan goedgekeurd. Dit plan behelsde het zenden van 100.000 Britse en 35.000 Franse troepen naar Narvik in Noorwegen, om vandaaruit over land naar Finland te trekken. Narvik werd gekozen vanwege de goed bereikbaarheid en de korte afstand tot Finland. Vanwege de ontwikkelingen aan het front tussen Finland en de Sovjet-Unie, was een Noordelijker landing onmogelijk geworden.

De operatie zou van start moeten gaan op 20 maart 1940. Om te voorkomen dat Duitsland de actie als een agressie tegen haarzelf zou zien, werd als voorwaarde aan de operatie verbonden dat de Finse regering zelf een formeel verzoek tot het leveren van de troepen zou doen. Op 2 maart 1940, werd aan de regeringen van Noorwegen en Zweden, formeel het verzoek gedaan om de Brits-Franse troepen doorgang via haar grondgebieden te verlenen.

Met name de Zweedse regering had grote bezwaren. Hoewel de Britse en Franse overheid beloofden dat het gebruik van de Noorse en Zweedse gebieden, niet zouden leiden tot het definitief bezetten van deze gebieden, was Zweden niet gerustgesteld. De verzochte doorgang hield immers het bezetten van de Noorse havenstad Narvik en het gebied in het Noorden van Zweden, waar de meeste Duitse ijzererts vandaan kwam. Zweden was er niet gerust op dat de actie niet zou leiden tot een permanente bezetting van de gebieden, wat funest zou zijn voor de Zweedse economie. Duitsland had al aangekondigd dat een dergelijke Geallieerde actie, juist vanwege de ijzererts, zou worden beschouwd als een aanval op Duits grondgebied en dat dit zou leiden tot het bezetten van Zweden door Duitse troepen. Zweden zag hierdoor zowel haar economie als haar soevereiniteit in gevaar komen.

Het Brits-Franse plan zelf voorzag in een landing in de havenstad van Narvik, de doorgang van troepen via Noorwegen en Zweden en vervolgens de verdediging en tijdelijke bezetting van een gebied in het Noorden van Scandinavië, waarbij een zogenaamde Lake-Line een lijn langs de meren Mälaren, Hjälmaren en Vänern als 'frontlinie' werd gezien naar het Zuiden toe. Deze frontlinie was gekozen om een zo groot mogelijke buffer op land te creëren in het geval Duitsland de operatie als een actie van agressie zou bestempelen en zelf Zweden zou binnenvallen. Met name voor Frankrijk was dit een interessante optie. Hiermee zou immers Zweden een mogelijk volgend strijdtoneel tussen de Geallieerden en Duitsland en niet Frankrijk wat alom gevreesd werd.

De Noorse regering bleef haar strikte neutraliteit aanhangen en weigerde iedere doorgang van niet Noorse troepen via haar grondgebied. Ondanks dat Zweden zich bij de Winteroorlog niet neutraal had verklaard en openlijk Finland steunde, weigerde de Zweedse regering eveneens iedere steun voor een dergelijk plan. Dit werd vooral ingegeven door het dreigement dat het toelaten van Geallieerde troepen in Zweden, door Duitsland zou worden opgevat als een aanval op Duits grondgebied. Zweden argumenteerde dat zij zich neutraal had verklaard in de oorlog tussen de Geallieerden en Duitsland en daarom niet kon meewerken aan een dergelijk plan. Dat Zweden het niet zo strikt nam met deze neutraliteit, bleek op 18 juni 1941, toen Zweden aan Duitsland toestemming gaf om troepen via Zweeds grondgebied te laten transporteren naar Noorwegen en Finland. Ruim 2 miljoen Duitse militairen zouden langs deze weg naar het front worden gebracht.