Fliegerhorst Havelte

In mei 1940 nam de Luftwaffe de veroverde Nederlandse vliegvelden over. Zij werden al snel vergroot in het kader van de oorlog tegen Groot-Brittannië. In eerste instantie werden slechts twee nieuwe vliegvelden gebouwd: Volkel in Noord-Brabant en Peest in Noord-Drenthe bij Norg. De laatste werd uiteindelijk niet in gebruik genomen vanwege de natheid van de grond ter plaatse. Pas eind 1942 werd met de aanleg van een derde nieuw vliegveld begonnen te Havelte in Zuidwest-Drenthe.

Ten oosten van Steenwijk en ten noorden van het Drentse Havelte liggen her en der verspreid nog resten van het eens zo machtige Fliegerhorst Havelte. Een Fliegerhorst was in de terminologie van de Luftwaffe een groot vliegveld dat volledig was uitgerust voor alle soorten vliegtuigen. Tussen de bossen en heidevelden liggen nu nog opgeblazen bunkers, een ondergegraven communicatiebunker onder een kinderspeelplaats in een naoorlogse woonwijk, een waterput voor de brandweer en huizen gebouwd in "Heimatschutzstil" waar de voormalige ingang van het vliegveld was. Een 1400 meter lange bij 80 meter brede, oost-west liggende start- en landingsbaan eindigt tegenwoordig op een golfterrein. De door de Duitse bezetter aangelegde baan ligt net ten noorden van de naoorlogse wijk De Meerkamp in Havelte. De bommen die door de Duitsers waren ingegraven in de baan om die te kunnen opblazen wanneer zij overhaast zouden moeten wegtrekken werden pas begin jaren ’90 van de vorige eeuw verwijderd. Er staan tegenwoordig bosschages en bomen op. Voor de aanleg van de wijk zijn er tientallen tonnen onontplofte bommen geruimd door de Explosieven opruimingsdienst (EOD).

Vanaf oktober 1942 heeft de Duitse bezetter een compleet geoutilleerd vliegveld voor alle vliegtuigtypen, een Fliegerhorst, gebouwd op 600 hectare grond of 900 voetbalvelden groot op de Drentse heide bij Havelte. Vierduizend dwangarbeiders of contractanten, 20 miljoen gulden, een zelfde aantal klinkers en 10 km smalspoor werden ingezet. Geld, moeite noch arbeidskrachten werden gespaard. Na de oorlog werden 36 locomotieven en 745 kieplorries op het terrein aangetroffen.

Er werd meer dan 80 km loopgraaf gegraven. Circa 30 Flak stellingen en mitrailleurnesten werden aangelegd. Twintig hangars, 51 onderkomens en 15 autoboxen werden gebouwd. De militaire aanwezigheid varieerde van 150 tot 700 man. Alle gebouwen waren aangesloten op riolering, destijds een noviteit in die streek.

Aardewerken drainagebuizen kunnen nu nog worden aangetroffen. Enkele aarden hangars met hoge wallen, zogenaamde Ypenburg Hallen, zijn nog steeds goed te zien. Voormalige taxibanen of Rollbahnen vallen tegenwoordig nog steeds op omdat ze breder zijn dan een normaal pad. Op de Kolonieweg, een voormalige Rollbahn die na de oorlog versmald werd, kun je de originele "broodjes", een type bakstenen klinker zien. Het gebied is bezaaid met tweeduizend bomkraters. Aan de rand van de Van Helomaweg ten zuidwesten van het voormalige vliegveld staat een zandstenen kruis dat een Franse piloot gedenkt, First Lieutenant F.R.M.F. baron Picaud de Moras d’Aligny, 24 jaar, die hier op 7 april 1945 werd neergehaald en sneuvelde in zijn Spitfire IX.

Bij het dorp Havelte vlakbij Steenwijk liet de Duitse bezetter een vliegveld bouwen. Hiertoe werd besloten omdat er luchtvaart technisch een gat was tussen de vliegvelden Leeuwarden en Twente. Men had behoefte aan een uitwijkplaats voor noodlandingen of bij bombardementen op andere vliegvelden. De steeds in frequentie en kracht toenemende luchtaanvallen op de Duitse steden en industrie door het Britse Bomber Command en de Amerikaanse "Mighty Eighth" (8th Air Force) noopten hiertoe. Gedurende lange tijd waren bombardementsvluchten de voornaamste manier voor de westelijke geallieerden om het Derde Rijk te treffen. Belangrijke doelen waren naast het Ruhrgebied de havens ,werven en industriegebieden aan de Noord-Duitse kust zoals Bremen en Hamburg. Alleen al Groot-Brittannië besteedde 40 % van haar oorlogsinspanningen aan de bommenoorlog. Men had behoefte aan een extra nachtjagerveld naast Leeuwarden, Schiphol (tevens Leithorst= vliegleidingsbasis) en Twente. Havelte lag gunstig ten opzichte van die vliegvelden.

In oktober 1942 begon men in het diepste geheim met de aanleg van het vliegveld. Aanvankelijk stond de 1400 meter lange en 80 meter brede start- en landingsbaan bekend als Nachtlandeplatz Steenwijk.

De grond van het voormalige vliegveld is zanderig afgewisseld met keileem en het gebied ligt tamelijk hoog tot 17,5 meter boven NAP. Vlakbij ligt de Drentse Hoofdvaart die werd gebruikt om de schepen met bakstenen voor de start- en taxibanen en ander bouwmateriaal aan te voeren. Er werd zoals eerder beschreven ook een smalspoorlijn aangelegd onder andere voor het transport van zand en stenen. Er werd zelfs een aftakking gemaakt vanaf het spoortraject van Steenwijk naar Meppel van de Staats Spoorwegen. Dit traject werd "Tom Poes lijn " genoemd. De NSB burgemeester J.P. de Lang van Steenwijk, was een man met een klein en gedrongen postuur, vandaar de bijnaam.

Een kamp vlakbij de huidige locatie van de hunebedden gaf onderdak aan gevangenen van de Rijkswerkinrichting te Veenhuizen en Groningen en tewerkgestelde Joden uit een gemengd huwelijk. Onder hen was de bekende violist Benny Behr. De Duits-Nederlandse wiskundige en pedagoog Hans Freudenthal zat er ook gevangen. Het kamp herbergde verder ook tewerkgestelde gevangenen uit Veenhuizen die waren gehuisvest in barakken. Er waren nog andere kampementen. De Duitse bezetter voerde met regelmaat razzia’s uit om aan dwangarbeiders te komen. Aan de Helomaweg werd een kamp gebouwd voor ongeveer 1.000 arbeiders. Een ander kamp lag aan de Konijnenberg. Vlakbij de kerk in Havelte die zelf diende als baken voor Duitse piloten bevond zich nog een kamp. Steenwijk is overigens het toneel geweest van de enige razzia op Nederlands grondgebied speciaal gericht op vrouwen. Die werden echter niet ingezet op het vliegveld maar op de Kornput kazerne in Steenwijk om allerlei klussen te klaren en om te helpen in het lazaret in de kazerne. In totaal hebben op het hoogtepunt van de aanleg maximaal 5.600 Nederlanders tegelijk aan het vliegveld gewerkt. De hunebedden zelf werden ter plekke begraven tijdens de oorlog omdat die konden dienen als oriëntatiepunt voor geallieerde vliegers. Na de oorlog werden zij weer opgegraven en in hun oorspronkelijke vorm hersteld. De bezetting van het vliegveld varieerde nogal, van 150 tot 700 man Luftwaffe-personeel. Dit had te maken met de verlegbare-(transporteerbare) Luftwaffe- en Flak eenheden.

Het dorpje Darp (ook Derp) werd afgebroken en op de huidige locatie herbouwd. Het was een echt Fliegerhorst, inclusief de Fliegerhorstkommandantur met MG Gruppen, een compleet geoutilleerd vliegveld voor het gedurende langere tijd ondersteunen van alle luchtoperaties. Er was zelfs een bordeel voor het Luftwaffe- personeel.

Een plaatselijk verzetsman, Jan Poortman , nam met gevaar voor eigen leven foto’s van de aanleg van het vliegveld. Omstreeks 1942 ging hij in 't verzet. Hij werd districtsleider en ging onder de schuilnaam Chris Senior, als hoofd van de Route Noord van de Geheime Dienst Nederland (GDN), N 105, informatie voor de Centrale Inlichtingendienst - later het Bureau Inlichtingen - verzamelen. Zo verstrekte hij inlichtingen over de vorderingen van de bouw van een militair vliegveld bij Havelte.

Terwijl de werkzaamheden vorderden kwam het vliegveld steeds vaker in beeld bij de geallieerde inlichtingendiensten. Het werd een gelegenheidsdoelwit voor het afwerpen van bommen wanneer een bommenwerper de geplande missie elders niet kon uitvoeren.

In het boek "Mission 376- Battle over the Reich- May 28, 1944" wordt op pagina 290 geschreven:
"Slechts twee Liberators in de combat wing hadden mechanische problemen. Bugs Bunny, gevlogen door Lieutenant Wescott, van de 467th Bomb Group had een uitgevallen aanjager en keerde terug. Wescott besloot om zijn bommen niet terug te brengen naar Engeland en koos het vliegveld bij Havelte, 8 km ten noorden van Meppel, als gelegenheidsdoel voor zijn tien 500 pond bommen."

Een Amerikaanse radiotelegrafist en boordschutter in de neuskoepel , Technical Sergeant Frederick Gerritz, beschrijft een missie van de 466th Bombardment Group (Heavy) op 15 augustus 1944. Die dag was er een aanval op het Duitse Vechta, 50 km ten zuidwesten van Bremen, de locatie van een vliegveld vanwaar Messerschmitt 262’s opereerden. Deze aanval was onderdeel van een grote operatie van de geallieerde luchtmachten tegen de Luftwaffe. Over heel Noordwest- Europa vielen 2.000-3.000 vliegtuigen de Duitse vliegvelden aan.
"Onze vlucht naar Vechta verliep zonder problemen en we bombardeerden het vliegveld zonder incidenten. Iedereen was in een goede stemming en we waren op de terugweg, toen we plotseling werden overvallen door Me 109’s. Ze kwamen zomaar uit het niets. Ze vielen aan met de zon in de rug. Ik hoorde later dat ze raketten ( "Pulkzerstörer", " Formatie vernietiger", 21 cm Wurfgranate- 40kg zwaar-PtH) bij zich hadden en dwars door de formatie waren gevlogen om ons aan te vallen."

De B-24 Liberator ("No Feathered Engines") werd geraakt en Gerritz maakte dat hij uit het vliegtuig sprong. Enige seconden later explodeerde de zware bommenwerper.

"Vanuit het westen kwam op dezelfde hoogte een zwarte jager op me af. Dit betekende dat het de vijand was. De beslissende passage van dit vliegtuig was slechts een kwestie van enkele seconden. Ik zwaaide naar de piloot terwijl hij langs me heen raasde. Toen werd me duidelijk waarom hij zo’n haast had: op slechts korte afstand, precies in zijn spoor, zat een P-38 Lightning jager achter hem aan."

De Lightning wist de Duitser uit de lucht te schieten. Even later raakte Gerritz de grond. Hij bevrijdde zich van zijn parachute.
"Toen ik om me heen keek zag ik iets schokkends: op korte afstand in zuidelijke richting landden Duitse jagers. Daar lag de Duitse luchtmachtbasis ( Havelte, noot vertaler) waar de Me 109’s waren opgestegen om ons aan te vallen."(sic)

Gerritz werd uiteindelijk gevonden door het verzet en slaagde er in om buiten krijgsgevangenschap te blijven. Hij zou de oorlog overleven.

Een Duits gevechtsrapport hierover luidde onder meer als volgt:
"Op 15-08-1944 vlogen vanaf 11:50 uur over het op vliegveld Steenwijk ingezette deel sterke formaties viermotorige vijandelijke machines, die deels door jager-escortes werden begeleid op een hoogte van 5.000 tot 6.000 meter van oost naar west. Om 13:04 uur kwamen uit het zuiden twee groepen Bf 109’s, gingen in aanvalspositie en vielen precies boven het vliegveld meteen een vijandelijke formatie aan, die zich zonder escorte op de thuisvlucht naar het westen bevond. In luttele minuten van de met groot elan uitgevoerde aanval werd de vijandelijke formatie verstrooid, respectievelijk vernietigd. Talrijke viermotorige machines, zo’n acht tot tien stuks, maar ook enkele eigen jagers stortten neer. Twintig tot dertig vijandelijke bemanningsleden gingen met hun parachute omlaag. Na uitvoering van de aanval begonnen de Bf 109’s aan de landing."

De Amerikaanse Lightnings verschenen plotseling vanuit het westen en vielen de zojuist gelande Duitsers aan. Een Duitse jager die juist was geland op het vliegveld, werd bestookt door een P-38. De vlieger wist uit zijn toestel te ontkomen aan de kogelregen van de Amerikaan. Ook het toestel doorstond de actie en kon later weer opstijgen. De vlieger was Leutnant Ernst Scheufele, 20 jaar.

Het Duitse rapport vervolgt:
"De vijandelijke machines raakten voor het eerst om 13:09 uur binnen het vernietigingsbereik van de Flak wapens en werden onder zeer effectief vuur genomen. Door talrijke goed liggende treffers konden de "Lightnings" in het vernietigingsvuur worden gebracht en drie ervan konden in brand worden geschoten."

In het dagboek van een andere overlevende, Lieutenant R.K. Borst, lezen we wat er gebeurde:
"Het zicht boven Noord-Nederland was goed en er was geen spoor van de vijand te zien. Langzamerhand werden de Amerikanen wat minder op hun hoede en dommelden ze een beetje in: het ergste was immers voorbij. Bomb Group 466 bereikte Havelte en daar gebeurde het! Twintig Duitse jagers vlogen onder de Amerikaanse formatie door en deze vielen overal omlaag. De mannen die daar sneuvelden zullen nooit weten wat zich hier precies afspeelde. Eerst dacht iedereen dat de Duitsers hun Me 262 voor het eerst hadden ingezet maar dat bleek niet het geval. Het vliegveld (Havelte) was niet uitgerust voor deze grote machines, omdat de startbanen te kort waren. De Duitsers hadden raketten op de Me 109-jagers gemonteerd. Onder een verschrikkelijk lawaai van deze raketten konden de Duitsers snel en vrij kort na elkaar opstijgen(sic) en de Amerikaanse formatie van onderen aanvallen en uiteen doen vallen. De gevolgen voor Bomb Group 466 waren vreselijk. Brandend en in stukken gebroken kwamen de toestellen naar beneden."

Het lijkt er op dat de "startraketten" de WG 21 Wurfgranate 21 cm waren. Deze buizen met een Wurfgranate werden Startrohr genoemd. In feite is het een buis met een door een raket aangedreven granaat. Deze start was voor de Wurfgranate en niet om er versneld mee op te kunnen stijgen. In de hitte van de strijd geboren en vervaagd door geruchten en de tijd, kunnen dit soort verwarrende getuigenissen soms ontstaan.

Harry A. Clark zat in de B-24 met bijnaam Stardust:
"Om 13:00 uur rapporteerde Bob Lehman Me-109 jagers en hij probeerde ze te beschieten maar zonder succes. De Duitsers kwamen terug van rechts en vuurden weer salvo’s af. Een van de jagers werd getroffen en stortte neer, even later gevolgd door een tweede. De Stardust schoot twee Duitsers neer. Het totaal aan vernielde vijandelijke jagers bedroeg tien (sic)" .

Even later werd de Liberator dodelijk getroffen. Vier van de tien bemanningsleden wisten uit het vliegtuig weg te komen en kwamen ongedeerd neer. De Bf-109 G6 stortte vlakbij neer. Unteroffizier Rudolf Schierhofer, 21 jaar, 6./Jagdgeschwader 5, de zesde Staffel van Jagdgeschwader 5 ( Eismeer) wist zich in veiligheid te brengen hoewel hij een been brak. Hij was opgestegen van de basis Salzwedel, 60 km zuidoostelijk van Lüneburg. Andere bronnen spreken van de basis Sachau, zuidwestelijk van Gardelegen. Oberfähnrich Horst Starzinski, 20 jaar, van dezelfde eenheid werd dood aangetroffen. Zijn parachute was niet open gegaan.

"True Love" had twee jagers neergeschoten. Toen hield het geluk echter op. Het toestel ontplofte in de lucht en kwam in allerlei kleinere stukken neer: de motoren, het staartstuk, een geschutskoepel, een deel van de staart met koepel waarin de gesneuvelde staartschutter werd aangetroffen. De gehele omgeving lag bezaaid met uitrustingsstukken: vlieger jacks, vliegercaps en laarzen, verband, een rubberboot met peddel, flak vesten, zuurstofflessen, .50 cal patroonbanden, et cetera."

Vijf van de tien bemanningsleden kwamen om, vier werden gevangen genomen en een wist te ontkomen. Een van de krijgsgevangenen, door gunner H.A. Clark, liet na terugkomst uit Europa zijn naam wijzigen in H. A. Dolph. In 1989 en 1994 was hij weer in Nederland waar hij ook een Duitse piloot ontmoette, Leutnant Ernst Scheufele die bij hetzelfde gevecht betrokken was geweest.

Na 15 augustus 1944 was in ieder geval duidelijk dat het vliegveld volledig operationeel was. Dit zal ook reden zijn geweest voor de aanvallen op 4,5 en 17 september 1944. Op 4 en 5 september werd 8 ton aan bommen op het vliegveld afgeworpen en in de nacht van 16 op 17 september nog eens 222 ton door 50 Lancasters en 5 Mosquito’s.

In het boek "Steenwijk in ’40-’45" wordt door W. Bakker geschreven:
"Voor de formaties uit vlogen de Pathfinders; deze markeerden d.m.v. hun in de lucht hangende lichtfakkels het vliegveld. Hierna volgden de machtige formaties bommenwerpers die slechts de bommen binnen het gemarkeerde gebied behoefden te droppen om te weten dat ze raak gooiden. Dit keer was het zeker raak. Aan hetgeen de bezetters gedurende twee jaar hadden gewrocht was resoluut een einde gekomen. Een maanlandschap achtig terrein was alles wat nog resteerde."

In totaal vielen 282 Britse toestellen vier vliegvelden aan in de nacht van 16 op 17 september 1944. Dit waren naast Havelte: Leeuwarden, Hopsten en Salzbergen. Men wilde deze vliegvelden uitschakelen vanwege operatie Market-Garden. De start- en landingsbaan van Havelte werd tijdelijk buiten gevecht gesteld. Vier weken later was de baan weer operationeel.

Op 12 oktober 1944 was een Messerschmitt 262 in problemen gekomen en had een noodlanding gemaakt. De baan van 1400 meter bleek te kort te zijn. Het toestel sloeg door zijn neuswiel op het westelijk einde van de baan vlak bij het huidige Papilliorama (Vlinderparadijs).

Door de bombardementen gedwongen, misschien volgens planning, liet de Bauleitung begin 1945 een tweede start- en landingsbaan aanleggen; een rolbaan die van het zuidoosten naar het noordwesten liep werd uitgebreid. Dit keer moesten ook de nieuwe straaljagers kunnen landen. De locatie was noordoostelijk van de naoorlogse Johannes Postkazerne, zo’n 1.750 meter oostelijk parallel aan de Van Helomaweg. Overigens is hier nu niet veel meer van aan te treffen.

Tijdens de geallieerde oversteek van de Rijn op 24 maart 1945 (operatie Varsity), werd het vliegveld nog een keer stevig onder handen genomen. Op een luchtfoto staat vermeld "steenwijk jet aircraft base". Of dit juist was lijkt onwaarschijnlijk want de baan was te kort voor deze straaljagers. De bijgevoegde foto heeft als bijschrift " Steenwijk, Germany…"

"Missie 282, Steenwijk/Havelte, 24 maart 1945. Vier squadrons van de 390th Bomb Group van de Eighth Air Force, opererend met B-17G’s Vliegende Forten vallen het vliegveld Steenwijk/Havelte aan. In totaal werden 1.384 general purpose bommen van 100 pond (45,4 kg) geworpen, die vrijwel alle op het veld vielen, het merendeel op de startbaan. Het vliegveld kan worden afgevoerd van de actieve vliegveldenlijst."

"Het zal omstreeks 09.00 uur in de morgen zijn geweest toen iets minder dan 120 grote Amerikaanse bommenwerpers, in strakke formatie vliegend, regelrecht op het doel te Havelte afstevenden. Een majestueus gezicht: de logge zilverkleurige bommenwerpers op geringe hoogte vliegend. Boven het vliegveld gekomen, werden de bomluiken geopend en duidelijk waarneembaar op de grond, kon men de reeksen bommen in de richting van de aarde zien suizen. De kisten die hun lading kwijt waren vlogen nog een eindje door, teneinde hen die na hen kwamen, ongestoord hun werk te laten doen en bogen vervolgens af om weer te verdwijnen in de richting van "Good Old England"."

Wat vast staat is dat de 114 B-17 G’s met hun afgeworpen bommen het vliegveld definitief uitschakelden. Gedurende de twee grote bombardementen, de eerste van 16 op 17 september 1944 en de tweede van 24 maart 1945, werd ruim 500 ton aan bommen afgeworpen. In totaal zijn 5300 bommen afgeworpen. De totale bommenlast die op het vliegveld werd afgeworpen wordt geschat op 570 ton. -Ter vergelijking: tijdens het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 werd in totaal 97 ton aan bommen afgeworpen.

Gedurende operatie Amherst op 7 en 8 april 1945 verkenden een paar sticks van de ingezette Franse SAS para’s het vliegveld. Ze vonden geen aanleiding om aan te vallen.

Op 13 april 1945 werden Steenwijk en Havelte bevrijd door de Canadese troepen. De terugtrekkende Duitsers bliezen tientallen objecten op het vliegveld op voor ze vertrokken. Het munitiedepot voor het vliegveld, de Munitions Ausgabe Stelle op het landgoed "De Eese" met 14 munitiebunkers achter metershoge prikkeldraadversperringen werd op 13 april 1945 opgeblazen.

Na de oorlog werden de twintig miljoen straatklinkers getransporteerd naar de Randstad ten behoeve van de wederopbouw. Enkele vliegtuigwrakken bleven nog achter. Op een naoorlogse foto is het staartstuk van een Junkers 88 te herkennen. Later werden die wrakstukken verkocht als oud metaal. De laatste bommen werden begin jaren ’90 van de vorige eeuw geruimd. De heide en bossen hebben weer hun oorspronkelijke status herwonnen. Alleen namen als "startbaan" en" hangar pad" verraden nog de voormalige martiale bestemming. De rolbanen en startbanen zijn zandpaden of normale wegen geworden. De startbaan is begroeid met bomen en struiken en is gemakkelijk te herkennen op Google Earth. Tussen de bossen en heidevelden zijn honderden bomkraters te herkennen.

Het gebied ligt afgelegen maar heeft goede verbindingen en is goed te beveiligen. Wellicht is dat ook de reden dat de NAVO hier in de buurt een zwaar beveiligde opslagplaats (‘nuclear site") voor atoomkoppen voor tactische raketten van het type Honest John en Lance aanlegde. De site Havelterberg heeft tussen 1961 en 1992 dienst gedaan als NAVO depot voor nucleaire munitie. De site was regelmatig toneel van demonstraties tegen kernwapens. Heden ten dage is het enige overblijfsel van de site een wachttoren; de bunkers , de versperringen en de communicatieapparatuur werden afgebroken en verwijderd. De contouren zijn met Google Earth goed uit te maken. In de omgeving ligt een oefenterrein dat hoort bij de naoorlogse Johannes Post kazerne die nog steeds in gebruik is bij de landmacht.

Oktober 1942.
Beslissing tot bouw vliegveld Havelte. Peest is mislukt door te hoge grondwaterstand en er is een vierde veld nodig voor de Nachtjagd naast Schiphol, Leeuwarden en Twente. Havelte lag gunstig ten opzichte van deze drie.

20 november 1942.
Bauleitung Steenwijk neemt intrek in landgoed Overcinge.

1943.
Er zijn 1.500 tot 2.000 arbeiders tewerkgesteld.

Eind 1943, begin 1944.
RAD barakkenkamp op terrein.100 Duitsers van de Reichs Arbeits Dienst.

Vanaf november 1943 worden met gevorderde paard en wagens graszoden aangevoerd.

December 1943 .
Startbahn I komt gereed. De baan is 1.400 meter lang bij 80 meter breed.

11 januari 1944.
Drie Duitse jachtvliegtuigen landen voor kerosine en reparaties.

Begin februari 1944.
Gebruik Flugplatz.
Rapport verzet: Havelte wordt als uitwijk- en noodlandingsveld gebruikt. Geen permanente onderdelen.
Gedetineerden Rijkswerkinrichting te Veenhuizen en Groningen tewerkgesteld. Razzia’s in Steenwijk, Meppel en omgeving.

Maart 1944.
Gemengd gehuwde joden + hun zonen worden te werk gesteld. Zo’n 500 van hen worden ondergebracht in een kamp ten noorden van de Hunebeddenweg.

April 1944.
Er werken 5.600 arbeiders aan de Flugplatz.

23 april 1944.
Amerikaanse jachtvliegtuigen beschieten per abuis een van de arbeiderskampen. N. Stiel, een Joodse gedetineerde, komt om.

8 mei 1944.
B-17G wordt neergehaald door Flak, komt neer en explodeert op Eursinger Es, alle tien bemanningsleden vinden de dood.

Mei en juni 1944.
7./NJG.1 maakt gebruik van het vliegveld.

Vóór 15 augustus 1944.
Luftwaffe detacheert uit voorzorg 13 Bf 110’s van 2./NJG 1 op Havelte (van Eelde).

15 augustus 1944.
Luchtslag boven Drenthe. Twintig Bf109 G6’s van 3./JG53 en 2./JG5 verrassen terugkerende Liberators van de 466th Bomb Group die aanvankelijk zonder escorterende jagers zijn. 4 B-24H’s storten neer of exploderen in de lucht. Twee Lightnings storten neer. De Luftwaffe verliest minimaal vijf Bf 109’s.
B-24H "No Feathered Engines", ( F.Gerritz aan boord), 4 gesneuveld .Ontploft in de lucht.
B-24H "Lady Lightning", 5 gesneuveld. Komt neer bij Nijetrijne.
B-24H "True Love", H.A. Clark aan boord, schiet twee Bf 109’s af. Ontploft in de lucht. Resten komen neer in de Verlaatse polder ten zuiden van Zuidveen. 5 gesneuveld.
B-24H "Stardust".Aan boord Larry H. Clark. De Stardust schiet twee Duitsers neer.
B-24H "Ramblin’ Wreck I", met R. G. Borst aan boord, 3 gesneuveld,3 gewonden die later overleden, 4 anderen. Crasht in Gelderingen.
P-38J15/434th Fighter squadron/ Second Lieutenant L. Wallace komt om door Flakbeschuss. Crasht te Uffelte.
Volgens het Duitse rapport werden nog twee Lightnings in brand geschoten. Een komt neer bij Zuidwolde.
Leutnant Ernst Scheufele, Staffelkapitän 6./JG 5 landt zijn Bf109 te Havelte en ontkomt te nauwer nood aan de beschietingen van de Lightnings. Hij keert later terug naar zijn thuisbasis Sachau.
Bf109 ploegt zich in veengrond te Nijensleek. Unteroffizier Rudolf Schierhofer, 21 jaar oud, springt af en overleeft maar breekt een been.
Bf109 crasht bij Doldersum/Bosschoord. Oberfähnrich Horst Starzinski, 21 jaar weet uit het toestel te ontkomen voor de crash maar sneuvelt door een niet opengaande parachute.
Bf109 komt omlaag tussen Diever en Dwingeloo.
Bf109 crasht op het Oosteinde te Ruinerwold.
Bf109 stort neer in Benderse bij Ruinen.

Eind augustus 1944.
MAST (Munition Ausgabe Stelle) Friesland, het munitiedepot voor het vliegveld, komt tot stand in de bossen ten noorden van Steenwijk.

26 augustus 1944 tot 11 september 1944:
4./NJG 1 met Bf110’s onder Oberleutnant F.Lau op Havelte.

1 september 1944 tot 17 september 1944:
6./NJG 1 met Bf 110’s onder Oberleutnant J.Hager op Havelte.

September 1944.
Mosquito’s vallen Havelte minstens 10 keer aan. Climax in nacht van 4 op 5 september, wanneer 14 Mosquito’s 8 ton aan brisantbommen afwerpen.

Nacht 16 op 17 september 1944.
Vijftig Lancasters en vijf Mosquito’s werpen 222 ton aan brisantbommen af. De lading valt vooral op de noordwestkant van het vliegveld.

12 oktober 1944.
Me 262 gevlogen door Oberleutnant P.Bley van 1./Kommando Nowotny maakt noodlanding op Havelte. Neuswiel beschadigd.

1 januari 1945.
Duits document bericht van Rollfeld van 1.200 meter bij 750 meter.

Februari 1945.
Luftwaffe breidt vliegveld uit in noordelijke richting.

Nacht van 3 op 4 maart 1945.
Havelte opengesteld voor 15 Ju 88’s van 3./NJG 4. Ze zijn onderdeel van operatie Gisela, terugkerende Britse bommenwerpers worden gevolgd tot hun bases. Gisela is slecht matig succesvol.4 Ju 88’s vernietigd, 4 Ju 88’s beschadigd, 1 Ju 88 verbrijzeld op de Rollbahn. Een vlieger komt om.

23 maart 1945.
Veertien Typhoons van 197th en 266th Squadron beschieten en bombarderen het ogenschijnlijk lege vliegveld Havelte.

24 maart 1945.
In totaal 114 B-17G’s van 95th,100th en 390th Bomb Groups (Heavy) werpen 271 ton brisantbommen op het vliegveld. Startbaan wordt volledig verwoest. Westelijk deel van het vliegveld zwaar beschadigd.
Herstel- en bouwwerkzaamheden continueren. Verzet beveelt nog een bombardement aan.

Rond/voor 27 maart 1945 .
Nachtschlachtgruppe 20 (NSGR.20) terug naar Eelde. Hiervoor gedetacheerd op Soesterberg en Havelte. Vloog met Focke-Wulf 190F of G’s.

7 april 1945.
Spitfire IX/345th Squadron/ First Lieutenant R.M.F. Picot de Moras d’Aligny komt om.

9 t/m 12 april 1945.
Objecten, bunkers en gebouwen van het vliegveld en MAST Friesland worden door terugtrekkende Duitsers opgeblazen.

13 april 1945.
Steenwijk en Havelte worden bevrijd door de Canadezen.

Fliegerhorstkommandanturen
Fl.H.Kdtr.E 29/VI	van mei 1942 t/m mei 1944.
Fl.H.Kdtr.E (v)	van mei 1944 t/m augustus 1944.
Fl.H.Kdtr.E (v) 235/XI	van augustus 1944 t/m maart 1945.

E staat voor Einsatzhafen voor Kampf-, Sturzkampf- en Zerstörerverbände.
(v) staat voor verlegbar, transporteerbaar, maar zonder eigen organiek transport.
XI staat voor Luftgau XI Hannover.

Flak eenheden te Havelte:

Flak Abteilung 552(v)
Leichte Flak Abteilung 845 (v) beide ressorterend onder Flakregiment 111 van Flakgruppe Amsterdam.