In “Duitse soldaten filmen Nederland” zien we aan de hand van zelf gemaakte amateurfilmpjes hoe de Duitse soldaat zich gedroeg tijdens de beginjaren van de bezetting. De authentieke beelden geven een mooi beeld van hoe hij leefde en werkte. Zeker in de begintijd van de bezetting was de relatie tussen de Nederlandse bevolking en de Duitsers redelijk ontspannen te noemen. Verschillende oud-soldaten die aan het woord komen bevestigingen dit beeld. Duitsers konden vrijuit naar een bioscoop of inkopen doen. Ook ontbrak in het begin het georganiseerde verzet, iets wat zeker heeft bijgedragen aan deze relatief ontspannen sfeer. Feit is dat de soldaten niet de meest fanatieke nazi’s waren. Dat de omgang met de burgers gedurende het verloop van de bezetting zou veranderen, daarvan was vooralsnog niets te merken.

“Kerstmis in Westerbork” geeft een beeld van het leven en de omstandigheden in kamp Westerbork. Begin jaren 30 vluchtten vele Duitse Joden naar Nederland, voor het opkomende geweld tegen de Joodse bevolking in Duitsland. Oud gevangenen vertellen in dit deel hoe het leven was binnen de omheining van het kamp. Na de inval op 10 mei 1940 kwam de vervolging ook binnen Nederland op gang. Kamp Westerbork zou een sleutelrol gaan spelen als tussenstation naar de uiteindelijke vernietigingskampen in het oosten van Europa. Aan de hand van fragmenten uit de gedichten “Quarantaine” en “Kroniek der Joden vervolging” wordt het leven binnen het kamp beschreven. Hoe men aan quota moest voldoen, zodat voldoende mensen werden getransporteerd naar de vernietigingskampen. Authentieke beelden ontbreken bijna volledig in deze aflevering, maar de verhalen van de overlevenden maken beelden in “Kerstmis in Westerbork” geheel overbodig.

In Valkenburg in Limburg bevond zich in de bezettingstijd een school die bedoeld was om Nederlandse jongens voor te bereiden op een toekomst binnen het Groot-Duitse rijk. In de aflevering “Die Reichsschule voor jongens” vertellen twee oud-leerlingen hoe het leven was binnen deze geïsoleerde en elitaire scholengemeenschap. Zij waren het die later officier moesten worden in het leger van het toekomstige Groot-Duitse rijk. Originele opnames geven een beeld van een militaire strak georganiseerde opleiding, waar leerlingen scholing kregen in o.a. rassentheorie. Hoewel de twee oud-leerlingen graag een sfeer neerzetten van onschuld, blijft het een feit dat deze pupillen opgevoed werden met het gedachtegoed van de nazi-ideologie.

Maandag 4 september 1944. Nederland stond op het punt bevrijd te worden, althans dat gerucht deed plotseling de ronde. In “Dolle Dinsdag” zien we een reconstructie van de gebeurtenissen van die bewuste dag. Ooggetuigen vertellen wat zich die dag afspeelde. Het was een kwestie van uren of de geallieerde zouden de Nederlandse grens passeren en de bevrijding van Nederland was een feit. Ook in Breda gingen Nederlanders massaal de straat op, onderduikers kwamen uit hun schuilplekken. Duitse soldaten vluchtten hals-over-kop. De Nederlandse bevolking begon met het oppakken van NSB’ers en collaborateurs. Door het hele land probeerden deze mensen Nederland te ontvluchten. Hoe gevaarlijk het leven in bezet Nederland was geworden, bleek toen nabij Diemen een trein werd beschoten door Engelse Spittfires. De passagiers waren NSB’ers op weg naar Duitsland. Er vielen 35 doden. Ooggetuigen vertellen, soms onherkenbaar, wat er zich afspeelde op die bewuste dag. Dat men ondanks de wetenschap dat het NSB’ers betrof, toch probeerde de slachtoffers zo goed mogelijk te helpen. “Je laat mensen tenslotte niet verrotten”, zoals een ooggetuige vertelt. Hoe het gerucht van de aanstaande bevrijding echt is ontstaan is nog altijd een klein raadsel. Feit is dat die dag niet werd begonnen met de bevrijding van Nederland, en voor bezet Nederland de zwaarste periode nog moet komen.

“Nog steeds niet vrij, De Dodenmars” is de meest indrukwekkende aflevering van de serie. De Duitsers probeerden uit alle macht sporen te wissen van de massamoord in de vernietigingskampen. Veel van de overgebleven gevangenen werden gedwongen te voet of via transporten naar het “veilige” Duitsland te vluchten. Op stations in Polen werden gevangenen in open goederenwagons geladen en getransporteerd richting Duitsland. Onderweg vonden velen de dood door uitputting, ziekte, kou en geweld. Hoewel iedere aflevering zijn momenten heeft van verbazing en ontzetting, is deze aflevering de meest aangrijpende. Zelfs tijdens deze brute dodenmarsen en transporten vonden de SS-bewakers nog altijd de tijd om nog gruwelijkere oorlogsmisdaden te plegen. Zo werden tijdens één van de dodenmarsen gevangenen in een schuur gedreven, waarna het gebouw in brand werd gezet, met alle gevolgen van dien. Aan de hand van originele foto’s en opnames is te zien hoe Amerikaanse soldaten de verkoolde lijken hebben geborgen en begroeven. Erg indrukwekkend.

“Ik zie ze nog zo uit de hemel naar beneden vallen. Die smaak, heerlijk”. Deze uitspraak gaat over een gebeurtenis die vele ouderen zich als de dag van gisteren kunnen herinneren: het Zweedse wittebrood dat gedropt werd door geallieerde bommenwerpers. Klopt deze herinnering of zijn er meerdere gebeurtenissen tot één samengesmolten? In “Geschenk uit de Hemel, De Mythe van het Zweedse Wittebrood” krijgt de kijker een overzicht van wat er werkelijk is gebeurd. In werkelijkheid is er nooit Zweedse Wittebrood uitgeworpen door geallieerde bommenwerpers. In delen van bezet Nederland heerste een grote hongersnood. De winter van 44-45 was extreem koud, voedsel was nauwelijks nog voor handen. Op enig moment waarschuwde de Nederlandse regering in ballingschap het geallieerde opperbevel dat men straks alleen nog maar lijken zou bevrijden als er niet snel iets werd ondernomen. Het zogenaamde Zweeds wittebrood, dat Nederlandse bakkers hebben gebakken met vanuit Zweden aangevoerd meel, voldeed niet aan de grote behoefte. Daarom werd het besluit genomen om voedsel te droppen. Op 29 April 1945 was het eindelijk zover, Britse bommenwerpers wierpen grote hoeveelheden voedselpakketten uit boven de bezette gebieden. Als gevolg van de bureaucratie in Nederland, duurde het voor veel hongerige mensen nog tot na de bevrijding voordat ze hun voedselpakketen ontvingen.

Het is de makers van “ Andere Tijden” prima gelukt om zes mooie en aangrijpende verhalen te maken. Iedere aflevering bevat weer andere ervaringen van mensen die dichtbij de gebeurtenissen waren. Hun getuigenissen zijn soms verrassend, soms onverwachts. De combinatie van originele filmbeelden, aangevuld met ooggetuigenverslagen, geeft een mooi en duidelijk beeld van het leven in bezet Nederland. Een mooi document voor mensen met interesse voor het leven binnen bezet Nederland.