Tachikawa Ki-9

De Tachikawa Ki-9 was een opleidingsvliegtuig voor de voortgezette vliegopleidingen, van het Japanse leger, welke in 1935 werd geïntroduceerd. In drie varianten werden uiteindelijk meer dan 2.500 exemplaren van dit toestel geproduceerd waarmee het een belangrijk opleidingsvliegtuig in Japan werd.

Ki-9 (Leger Type 95-1 Gevorderde Trainer Model A) Bron: Wilco Vermeer collection

In 1933 evalueerde het Japanse leger een privaat ontwerp van de Tachikawa-fabriek, de Tachikawa R-5. Het was een klein trainingsvliegtuig met een motor van 125 pk welke door de legerleiding te licht bevonden werd. Het toestel had echter een aantal positieve kwaliteiten en in april 1934 kreeg de fabriek de opdracht om met de ontwikkeling te beginnen van een vliegtuig dat zowel als basistrainer en als voortgezette trainer kon dienen. De basistrainer zou een Nakajima NZ motor krijgen met een vermogen van 150 pk. De voortgezette trainer zou een zwaardere Hitachi Ha-13a motor moeten krijgen.

Er werden drie varianten van het toestel geproduceerd. Totaal werden er van de Ki-9 maar liefst 2.615 exemplaren gebouwd, waarvan 2.395 door Tachikawa zelf tussen 1935 en 1942 en 220 exemplaren door Tokyo Kokku KK tussen 1944 en 1945. De door de geallieerden genoemde "Spruce" werd door het gehele Japanse leger gebruikt. DE Ki-9 werd ingezet als standaard opleidingsvliegtuig na de basisopleiding.^[1]

Aanvankelijk als trainer, maar later ook als verbindings- en communicatietoestel voor de hoofdkwartieren van de diverse Japanse luchtbrigades. Als trainer werd het geleverd aan de onder Japanse controle staande luchtmachten van Cochin-China, Mantsjoekwo en Thailand. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog is een groot aantal toestellen in Nederlands-Indië achtergebleven en door de nationalistische verzetstroepen ingezet tegen de Nederlanders. Ook in China en Korea bleven toestellen achter. Zowel Nood-Korea als Zuid-Korea gebruikte het type tot gedurende de Koreaanse oorlog.

Onder het toezicht van ontwerper Ryokichi Endo werd de Ki-9 ontworpen. Het werd een dubbeldekker met een met linnen overtrokken stalen buizenconstructie. Het toestel bezat twee open cockpits, één voor de leerling en één voor de instructeur.

De eerste van drie prototypen koos op 7 januari 1935 het luchtruim als voortgezette trainer. Het toestel werd aangedreven door een 350 pk (261 kW) Hitachi Ha-13a radiaal motor. Deze motor was bedoeld voor de voortgezette opleiding. Het tweede prototype ontving dezelfde motor.

Het derde prototype werd aangedreven door een 112 pk (80kW) Nakajima NZ radiaal motor en was bedoeld als prototype voor de basistrainer. Dit toestel gaf de nodige stabiliteitsproblemen waarna werd besloten van de ontwikkeling voor de basistrainer vanuit dit type te beëindigen. Later zou Tachikawa de Tachikawa Ki-17 als basistrainer ontwikkelen.

De proeven met de prototypen waren succesvol en uiteindelijk werd alleen de voortgezette trainer versie geproduceerd als Leger Type 95-1 Voortgezette Trainer Model A. Dit eerste productietype had een ingewikkeld samengesteld landingsgestel met kappen over de wielen.

Model A Bron: Public Domain (onbekend)

Onder Model B werd enige tijd later een verbeterde versie geproduceerd en gebouwd na 1943 door Tokyo Kokku KK. Het toestel had een lichtere constructie, een sterker landingsgestel en iets kortere romp (7,53 m). Het toestel bleek uitstekende vliegeigenschappen te hebben.

De tweede variant werd al snel opgevolgd door een nog verder verbeterde derde variant welke uiteindelijk het meest zou worden geproduceerd.

De meest gebouwde modellen, Model A en Model C, werden ook gebruikt voor blindvliegoefeningen waarbij de achterste cockpit werd overdekt.

Model C met afgedekte achterste cockpit Bron: Wilco Vermeer collection

Noten

1. Young, 2016, pag. 42