Een merkwaardig gevormde waterpartij in een open plek in een Drents naaldbomenbos, een bakstenen muur op een camping op de Veluwe en betonnen vakantiehuisjes op Terschelling. Niks wijst op enig verband met de Tweede Wereldoorlog. De waterpartij werd echter tijdens de oorlog aangelegd als wateropslag voor de brandweer op een Duits militair vliegveld in de buurt van Norg. Vanwege de curieuze vorm – met enige fantasie lijkt de plas op een hakenkruis – wordt de plas in de volksmond “de Hitlerring” genoemd. De campinggasten in Lunteren weten het waarschijnlijk niet, maar de bakstenen muur op het campingterrein was ooit het podium voor de redevoeringen van NSB-leider Mussert. Lunteren was voor Mussert wat Neurenberg was voor Hitler. En de vakantiehuisjes op Terschelling? Het waren onderkomens voor de Duitse soldaten die gelegerd waren op het eiland, dat tijdens de oorlogsjaren een belangrijk onderdeel was van de Atlantikwall en waar een radarcommunicatiecentrum gevestigd was voor het lokaliseren van geallieerd vliegverkeer. Het zijn alle drie bijzondere locaties die beschreven worden in het boek “Route ’40-‘45” van journalist Jeroen Wielaert.

Naast locaties die bijna niemand meer in verband brengt met de oorlog, beschrijft Wielaert ook plaatsen die veel meer een associatie oproepen met die vijf jaren van strijd en onderdrukking. Zo vertelt hij over de kazematten van Kornwerderzand, waar Nederlandse soldaten in mei 1940 zo dapper weerstand boden aan de Duitse agressor. En over kamp Vught, waar Joden in de Philips-werkplaats een tijdelijk uitstel kregen van deportatie naar de vernietigingskampen. Ook locaties die verband houden met het verzet komen aan bod, bijvoorbeeld de Blokhuispoort in Leeuwarden. Op 8 december 1944 werd op het als gevangenis in gebruik zijnde gebouw een succesvolle overval gepleegd en werden 51 verzetsmensen bevrijd. Alle locaties bevinden zich in Nederland, met uitzondering van de gebouwen in Londen waar de Nederlandse regering en het Koningshuis in ballingschap verbleven. Elke beschreven locatie is voorzien van een eenvoudig, maar handzaam routekaartje. Ook zijn er een heleboel foto’s toegevoegd, merendeels in kleur. Het overgrote deel van deze foto’s is van goede kwaliteit, maar helaas is er een klein aantal zwart-wit foto’s opgenomen met een eigenlijk te lage resolutie voor schriftelijke publicatie. Dat doet enigszins afbreuk aan het verder zo goed verzorgde boek.

“Route ’40-‘45” is geen traditionele reisgids, maar een bundeling van verhalen over plaatsen en bezienswaardigheden die herinneren aan de oorlog. Voor diegenen die graag stad en land rondreizen op zoek naar oorlogssporen staan er volop goede tips in, maar het is net zo goed leesbaar voor hen die liever vanuit de luie stoel kennis nemen van de oorlog. Het geeft een boeiend overzicht van het Nederlandse oorlogsverleden, met aandacht voor zowel grote als kleine gebeurtenissen. “Geschiedenis in haar meest pure vorm”, zo schrijft Geert Mak in het voorwoord. Ook lange tijd verzwegen onderwerpen komen aan bod, zoals de geallieerde bombardementen op Nijmegen, Den Haag en Middelburg en de mishandeling van vermeende collaborateurs in de naoorlogse interneringskampen. De teksten zijn vrij kort en er is soms net te weinig ruimte genomen voor voldoende uitleg. Daarnaast leest het bondige taalgebruik niet altijd even prettig. De vele verrassende, droevige en schokkende verhalen maken dat echter ruimschoots goed. Wielaert maakt inzichtelijk dat de oorlog op de meest onwaarschijnlijke plaatsen nog altijd zichtbaar is. De waterpartij in Norg, de bakstenen muur in Lunteren en de vakantiehuisjes op Terschelling zijn niet langer meer wat ze lijken te zijn.