Met het verstrijken van de tijd worden taboes binnen de geschiedschrijving meestal makkelijker bespreekbaar. Zo ook met de geschiedenis van het Derde Rijk. De geschiedschrijving hierover was voorheen vooral gericht op de misdaden van de Duitsers en het lijden van hun slachtoffers, maar nu staat steeds vaker juist ook het leed van de Duitsers centraal. Denk bijvoorbeeld aan de ruime aandacht die er is voor de ellende die geallieerde bombardementen in Duitse steden aanrichtten of de massale verkrachtingen van Duitse vrouwen door Sovjetsoldaten. De Duitsers als slachtoffers, voor ons is dat wel even wennen, maar dat niet elke Duitser een nazi was en dat er ook veel onschuldige Duitsers, waaronder kinderen, slachtoffer werden van het naziregime en de oorlog kan niemand ontkennen. Vanuit deze invalshoek is de documentaire “Das Dritte Reich Privat” gemaakt. Aan de hand van privé-opnamen van ‘gewone’ Duitsers probeert men aan te tonen dat het dagelijkse leven onder Hitler niet voldoet aan het beeld dat wij hebben van een geestdriftig volk dat massaal Hitler steunde en op allerlei fronten actief deelnam aan de misdaden van het regime. Duitsers waren gewone mensen die aanvankelijk profiteerden van de nieuwe machthebbers, maar die er uiteindelijk ook zelf onder leden.

De geschiedenis van het Derde Rijk in brede zin en het dagelijkse leven in het Duitsland van die tijd zijn twee verschillende dingen. Wanneer we het Derde Rijk in brede zin beschrijven, zal de nadruk moeten liggen op de misdaden van het regime, niet op bijvoorbeeld hoe vrolijke Duitsers in Werder bij Potsdam het ‘Bloesemfeest’ vieren of hoe Hitler bij Darmstadt een Autobahn opent. Deze beelden zien we wel terug in deze documentaire. Logisch, want uiteraard hoorden zulke feestelijke evenementen ook bij het dagelijkse leven in het Derde Rijk. Het is echter discutabel of deze fragmenten werkelijk representatief zijn om een voldoende genuanceerd beeld te scheppen van dat leven. Het gaat daarbij niet alleen om de fragmenten die de documentairemakers ons laten zien, maar vooral ook om dat wat ze niet laten zien. De concentratiekampen, de vervolging van onder andere politieke tegenstanders en de onderdrukking en uiteindelijke uitroeiing van de Joden horen evengoed bij het dagelijkse leven. Weliswaar zien we korte fragmenten van een getto, vermoedelijk in Polen, maar – en dat is zacht gezegd merkwaardig – de commentaarstem spreekt daar overheen zonder enige toelichting te geven. Verder komen deze duistere kanten nauwelijks of eigenlijk niet aan bod en krijgen we zeker in het begin van de documentaire een haast idyllisch beeld te zien.

Ook als het Oostfront ter sprake komt, wordt slechts één kant getoond; de Wehrmacht die in een gaarkeuken voedsel uitdeelt aan kinderen en Duitse soldaten die kameraadschappelijk omgaan met de plaatselijke bevolking. Het is heel erg goed dat ook deze kant eens wordt belicht, want natuurlijk was niet elke Duitse soldaat een oorlogsmisdadiger. Om een objectief en eerlijk beeld te geven, hadden de documentairemakers echter ook de andere waarheid moeten noemen. Denk aan de misdaden die aan het Oostfront gepleegd werden en ook aan het feit dat deze zelfde plaatselijke bewoners beschouwd werden als ‘Untermenschen’ die volgens het officiële nazibeleid helemaal niet op zoveel compassie konden rekenen, integendeel zelfs. Vooral ook het begeleidend commentaar gaat vaker voorbij aan de nodige nuance, bijvoorbeeld wanneer de geallieerde bombardementen op Duitsland besproken worden. De gevolgen waren afschuwelijk, maar de geallieerden lijken weggezet te worden als de agressors, terwijl de Duitse agressie, bijvoorbeeld gedurende de inval in Polen of het bombardement op Rotterdam, onderbelicht wordt.

De documentairemakers benadrukken dat hun beelden betrouwbaarder zijn dan propagandabeelden. Tenslotte zijn de filmbeelden ongecensureerd en zijn ze niet vanwege propagandaredenen gefilmd. Deels is dat correct, maar het is niet zo dat dit automatisch betekent dat deze beelden wél de waarheid bevatten. Ten eerste zijn deze beelden niet gemaakt door de gemiddelde burger, maar onder andere door ingenieurs, toeristen, een leider van een NSDAP-filminstantie en filmmakers van de Wehrmacht in opleiding. Allemaal mensen die om verschillende redenen geen volledig representatief beeld weergeven; omdat ze bevooroordeeld zijn of omdat ze, in het bijzonder in het geval van de toeristen, een beeld voorgeschoteld kregen dat niet strookte met de werkelijkheid. Toen de Olympische Spelen in Berlijn werden gehouden, deden de machthebbers er bijvoorbeeld alles aan om buitenlanders vooral niks te laten zien van hoe Joden in Duitsland behandeld werden. In de documentaire krijgen we daarom de waarheid te zien die de filmmakers bewust of onbewust zagen, niet het beeld dat de meeste historici na jarenlange studie ons geven. Dat neemt niet weg dat we in deze documentaire beelden van ‘amateurs’ te zien krijgen die we anders nooit gezien zouden hebben. Duitse soldaten in een bordeel, dollend met elkaar als pubers of kameraadschappelijk omgaand met ‘Untermenschen’ zien we niet in de propaganda van het Derde Rijk, noch in de gemiddelde documentaire.

De grote kracht van deze documentaire ligt dan ook in de beelden die we in de meeste andere documentaires nooit te zien krijgen, omdat bepaalde (positieve) beelden niet passen bij het beeld dat we over het algemeen voorgeschoteld krijgen van het Derde Rijk. Het zijn veelal erg mooie beelden, de meeste haarscherp en sommige zelfs in kleur. Ze vormen reden genoeg om de documentaire te gaan bekijken. Wat ontbreekt is echter de nodige nuance die zo belangrijk is als we het hebben over een zo gevoelige geschiedenis. De documentaire wil ons achter de façade van het Derde Rijk doen kijken, maar in feite sluit het algemene beeld naadloos aan bij de propaganda uit die tijd. Als de documentairemakers namelijk verder hadden gekeken achter de façade dan had men ontdekt dat juist daar veel leed en onrechtvaardigheid zit.

Meer aandacht voor het dagelijkse leven onder Hitler en voor het leed van het Duitse volk is heel goed, maar haast alle Duitsers wegzetten als naïevelingen (of zelfs slachtoffers) die niet konden bevroeden wat Hitler met hen en zijn vijanden in petto had, zoals in deze documentaire gebeurt, doet geen recht aan de werkelijke geschiedenis. Lang niet elke Duitser was zo onschuldig, vredelievend en vol meedogen als dat je soms zou denken bij het zien van deze documentaire. De kracht van Hitler was juist dat hij zo massaal gesteund – of in elk geval amper tegengewerkt – werd door het Duitse volk. Zonder die steun of stilzwijgende goedkeuring had de dictator nooit aan de macht kunnen komen en had de Holocaust nooit plaatsgevonden. Ook dat is de keiharde werkelijkheid van het dagelijkse leven in Hitler-Duitsland. Helaas zien we daar veel te weinig van terug in deze documentaire.