Terwijl het Duitse leger op 1 september 1939 Polen binnenviel, vermoedden veel Nederlanders nog niet welk verschrikkelijk leed hen te wachten viel. Nederland was tijdens de vorige oorlog neutraal gebleven en zou dat ook tijdens deze nieuwe strijd blijven. Aan de Nederlandse neutraliteit kwam plotsklaps een eind toen de Duitsers in mei 1940 het land binnenvielen. Dit was het begin van een periode van vijf jaar waarin de levens van mensen drastisch zouden veranderen. Gebeurtenissen die voor ons tegenwoordig uitzonderlijk zijn, waren in die tijd heel gewoon. In “De vlammende stad” zijn tien korte verhalen opgenomen waarin de gebeurtenissen die mensen in die tijd meemaakten, beschreven zijn.

In “Holland is neutraal” lezen we over een jonge gemobiliseerde soldaat die zich meer bezighoudt met het organiseren van vermaak voor zijn medesoldaten dan met het naderende onheil. Zijn aandacht gaat uit naar de Duitse zangeres Lotte Bonheur: hij vermoedde niet dat zijn land op korte termijn aangevallen zou worden door haar land. Ook de zeeman in “De dag dat de seringen geurden” lijkt zich nauwelijks bewust van de harde bezettingstijd die Nederland te wachten staat. Na vele jaren van afwezigheid keert hij in Rotterdam terug bij zijn vriendin uit vervlogen tijden. Terwijl de strijd in de haven van Rotterdam is losgebarsten, gaat de onverwachte terugkeer van de zeeman ook gepaard met het nodige geweld.

In “Vlammende stad”, “Zwarte confetti” en “Een vertoornde god” lezen we over hoe de stad Rotterdam door Duitse bombardementen gebombardeerd en verwoest werd. We zien het inferno en de puinhopen in deze drie verhalen door de ogen van een jongen. Een kind nog, dat op jonge leeftijd geconfronteerd werd met de verschrikkingen van oorlog. In “Een dagje oorlog” is een angstige ervaring beschreven die een joods meisje ondervond tijdens haar zoektocht naar voedsel in de stad. Ook de hoofdpersonen in “Het scheepje in de fles”, “De laatste verjaardag van de Führer” en “Verkeerd buurman” zijn kinderen. Zij beleefden veel gedurende de bezettingsjaren, maar begrepen lang niet alles wat er zich intertijd afspeelde in de wereld van volwassen.

Met de “De trein naar Berlijn” wordt deze verhalenbundel afgesloten. De hoofdfiguur in dit verhaal is een journalist die na de oorlog terugkeert in Berlijn. Tijdens de oorlog was hij in de door bombardementen geteisterde hoofdstad tewerkgesteld als dwangarbeider. Na een succesvolle ontsnapping kreeg hij onderdak aangeboden bij een bakkerij. Hier maakte hij de slag om Berlijn mee en zag hij hoe de ‘bevrijders’ van de stad dood en verderf zaaiden uit wraak voor datgene wat hen gedurende de oorlog aangedaan was. Het Berlijn dat hij na de oorlog aantrof stond in schril contrast met het Berlijn dat hij kende van voor de oorlog. Vele wonden moesten nog geheeld worden…

Herman Romer maakte als negenjarige jongen de verwoesting van zijn geboortestad Rotterdam mee. In deze verhalenbundel heeft hij zijn persoonlijke ervaringen verwerkt, maar ook maakte hij gebruik van de verhalen van bekenden en algemeen bekende historische feiten. Als auteur van meerdere non-fictieve werken heeft hij zich dus ook in deze historische verhalenbundel zo dicht mogelijk bij de waarheid willen houden. Toch moest ik als lezer van voornamelijk non-fictieve verhalen een knop omschakelen. De auteur heeft, zoals een auteur van historische romans betaamt, de vrijheid genomen om verhalen te schrijven waarin fictie en non-fictie nauw met elkaar verweven zijn, maar elke keer vroeg ik me toch af wat nou waar gebeurd was en wat niet. Wat maakte Herman Romer zelf precies mee tijdens de oorlogsjaren? Je moet je in dit boek echter niet af laten leiden door deze vraag. Je moet de verhalen gewoon over je heen laten komen. De beschreven ervaringen, emoties en gedachten geven een zeer levendig beeld van hoe het leven geweest moet zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In “Vlammende stad” komen diverse aspecten van het dagelijkse leven van Nederlanders tijdens de periode ’40 - ’45 aan bod. Onder andere het bombardement op Rotterdam, de jodenvervolging, collaboratie en verzet zijn expliciet of impliciet beschreven. De verschillende verhalen roepen verschillende emoties op, want tussen de vele ontroerende of ellendige verhalen is soms ook ruimte voor een lach. “Verkeerd, buurman” is zo’n verhaal waarin een lach en een traan samen komen. Ook de titel van dit verhaal, blijkt na het lezen van het volledige verhaal erg geestig gevonden te zijn. Op een andere manier dan “Verkeerd, buurman” is de titel “Zwarte confetti”, wat slaat op de verbrande snippers die na het bombardement op de straten van het verwoeste Rotterdam neerdaalden, erg bijzonder. Meer van dergelijke woordkunst is volop te vinden in deze verhalenbundel.

Terwijl ik, net als waarschijnlijk veel geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog, de voorkeur geef aan non-fictieve ooggetuigenverslagen, heeft deze verhalenbundel me zeker kunnen boeien. De auteur is erin geslaagd om een historische roman te schrijven waarin hij een realistisch beeld geeft doordat hij zijn eigen ervaringen en de ervaringen van anderen duidelijk mee heeft laten spelen. Vooral “De trein naar Berlijn”, waarin een zelfde sfeer voorkomt als in het non-fictieve “Berlijn 1945” van Anthony Beevor of “De ondergang” van Joachim Fest, vond ik een erg mooi, maar vooral indrukwekkend verhaal om te lezen. In dit verhaal kwamen de verschrikkingen van oorlog op mij nog beter over dan in de andere verhalen. Als je open staat voor verhalen waarin fictie en non-fictie moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn, is “Vlammende stad” een leuke verhalenbundel. Mijn persoonlijke voorkeur blijft toch echt uitgaan naar non-fictieve ooggetuigenverslagen. Deze verhalen hebben daar niks aan kunnen veranderen.