Koolhoven F.K.58

De Koolhoven F.K.58 werd op verzoek van de Franse regering ontworpen. Ook de Nederlandse Luchtvaartafdeling bestelde deze jager waarvan echter geen exemplaar meer voor de Duitse inval kon worden geleverd. Een deel van de Franse toestellen namen deel aan de strijd ten tijde van de Duitse inval.

PH-AVA, 2e prototype Bron: NIMH

De Franse Conseil Superieur de l'Air, verantwoordelijk voor de bestellingen voor de Franse luchtmacht, constateerde in 1937 dat de Franse industrie niet in staat was voldoende jachtvliegtuigen te leveren voor de Armée de l'Air. De Nederlandse firma Koolhoven ontwierp op hen verzoek in zeer korte tijd een jager voor de Franse luchtmacht. Het moest een goedkoop en eenvoudig te bouwen toestel worden met hoge prestaties. Het moest kunnen worden geproduceerd met Franse motoren en apparatuur. De van Fokker overgekomen ontwerper Schatzki werd na zijn overgang met de afronding van deze opdracht belast. Uit de constructie van de F.K.58 bleek duidelijk de invloeden die deze ontwerper van Fokker had meegenomen. De romp was opgebouwd uit stalen buis, gedeeltelijk bekleed met metalen platen en gedeeltelijk met linnen. De vleugels waren geheel van hout.

De Fransen bestelden direct vijftig toestellen waarvan er uiteindelijk zeventien werden geleverd voor de Duitse inval in Frankrijk. Ook de Nederlandse regering bestelde een aantal van 36 toestellen voor de Luchtvaartafdeling waarvan diverse toestellen in aanbouw waren toen de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvielen.

Het eerste prototype, constructienummer 5801, werd door Koolhoven in slechts acht weken geconstrueerd. Op 17 juli 1938 maakte het eerste prototype haar eerste vlucht en op19 september 1938 ontving het toestel het civiele kenteken PH-ATO. De PH-ATO werd aangedreven door een 1.080 pk Hispano-Suiza 14Aa motor aangedreven. Het prototype beviel zo goed, hoewel het verongelukte bij een retourvlucht van Frankrijk naar Nederland, dat Frankrijk 50 exemplaren bestelde in januari 1939.^[1]

1e prototype Bron: Public Domain (onbekend)

Na het verongelukken van het eerste prototype werd een tweede gebouwd met als doel dit te presenteren aan andere potentiële kopers. Dit tweede prototype, constructienummer 5802, vloog voor het eerste op 21 februari 1939 en ontving de civiele registratie PH-AVA op 27 februari 1939. Het toestel maakte voldoende indruk bij de Nederlandse LVA zodat er 36 besteld werden. Dit type zou worden aangedreven door een Bristol Taurus motor.

Tweede prototype, Soesterberg, piloot Th.J. Coppers, 31 maart 1939. Bron: NIMH 2011-1622

Voor de Fransen zouden twee versies met verschillende motoren worden gebouwd. De F.K.58 kreeg een Hispano Suiza 14 Aa motor met een vermogen van 1080 pk terwijl de F.K.58A een Gnome Rhône 14N/16 motor met hetzelfde vermogen zou krijgen. De toestellen zouden bedoeld zijn geweest voor gebruik in Frans Indochina, maar konden door de ontwikkelingen niet meer daarheen worden overgebracht.^[2]

Franse F.K.58 Bron: Public Domain (onbekend)

De eerste zeven toestellen werden door Koolhoven gebouwd en waren voorzien van de 1.080 pk Hispano-Suiza 14Aa motor. Deze toestellen ontvingen de registratie C-016 tot en met C-022. Nadat Koolhoven de eerste 17 FK-58's had afgeleverd (registratie C-016 t/m C-032). In opdracht van de Fransen werd overgestapt op de 1.030 pk Gnôme-Rhône 14N39 motor, waarmee de volgende tien toestellen werden uitgerust. Deze ontvingen de registratie C-023 tot en met C-032. Vanwege een gebrek aan Franse onderdelen bij Koolhoven werd besloten om de productie over te brengen naar het Franse Nevers en een deel van de F.K.58 toestellen te laten produceren bij het Belgische SABCA. De in Nevers samengestelde toestellen werden opgebouwd uit onderdelen die in Le Havre zouden worden samengesteld. In Nevers zouden de toestellen vliegklaar worden gemaakt. Onderdelen voor drieëntwintig Franse toestellen werden door Koolhoven overgebracht naar Le Havre en bij SABCA werd aangevangen met de bouw van tien toestellen voor de Fransen. Voordat de Duitsers deze fabrieken overnamen was slechts één exemplaar (C-033) geproduceerd in de fabriek te Nevers.^[3]

F.K.58 toestellen voor overbrenging naar Frankrijk Bron: Public Domain (onbekend)

De in Nederland geproduceerde toestellen werden met civiele registraties overgebracht naar Frankrijk. Van diverse van deze toestellen zijn registraties bekend. Zo werden de eerste twee F.K.58A productietoestellen geregistreerd als PH-AVK en PH-AVL. Zij kregen in Frankrijk de militaire registraties C-020 (constructienummer 5808) en C-021 (constructienummer 5809). De PH-AVB (constructienummer 5803) was één van de toestellen met een Hispano-Suiza 14Aa motor en kreeg waarschijnlijk in Frankrijk de registratie C-016.

PH-AVB, constructienummer 5803 Bron: Nationaal Archief

In mei 1940 waren 13 van de 18 aanwezige toestellen operationeel inzetbaar. Ze werden in dienst gesteld bij de Patrouilles de Protection rond Franse steden. Over hun lotgevallen is door de omvang over het Franse grondgebied weinig bekend. Wel is bekend dat ze voornamelijk werden bemand door uit Polen gevluchte piloten onder bevel van Kapitän Valerian Jasionkovski. Deze eenheid werd ingezet in de omgeving van Avignon en Marseille en in een later stadium van de strijd rond Clermont-Ferrand. Vijf toestellen gingen door oorlogshandelingen verloren.^[4]

Op 22 juli 1939 plaatste de Nederlandse regering een bestelling van 36 toestellen van de Koolhoven F.K.58 voor de Luchtvaartafdeling. De Nederlandse toestellen zouden een Bristol Taurus motor krijgen. Door de ontwikkelingen tussen Groot-Brittannië en Duitsland, mocht de Taurus echter niet meer worden geëxporteerd en werd besloten de Koolhoven's uit te rusten met Bristol Mercury VIII, die ook bij andere Nederlandse vliegtuigen werden toegepast. Hiermee zou echter de snelheid van de vliegtuigen afnemen tot 480 km/u.

Het prototype PH-AVA werd in mei 1940 als enige door de LVA gevorderd en zou de registratie 1002 ontvangen. De 1002 werd op 10 mei 1940 op vliegveld Waalhaven vernield bij een Duits bombardement. Toen de Duitsers in mei 1940 Nederland binnen vielen waren diverse toestellen in verschillende stadia van bouw aanwezig. De meeste werden bij een Duits bombardement op de Koolhoven fabriek vernield.

Noten

1. Ehrengardt, 2018, pag. 108
2. Ehrengardt, 2018, pag. 108-109
3. Ehrengardt, 2018, pag. 110-111
4. Ehrengardt, 2018, pag. 112-113