Herinneringsroute Tweede Wereldoorlog Lederfabriek Noord-Brabant Afgebrand in Rijen

In de Gemeente Gilze en Rijen is een herinneringsroute gemaakt in herinnering aan de Tweede Wereldoorlog.
Op een aantal plaatsen is een bordje met beschrijving van wat er gebeurde op die plaats in de Tweede Wereldoorlog.


LEDERFABRIEK NOORD-BRABANT AFGEBRAND

De oprichting van de N.V. Lederfabriek Noord-Brabant
Op 18 maart wordt 1911 wordt de N.V. Lederfabriek Noord-Brabant opgericht. Grondleggers van deze fabriek zijn de heren Uijtendaal sr. en Van Bijsterveldt. Er wordt gestart met de bouw van een fabriek aan de Julianastraat. In oktober 1911 is de fabriek klaar en opent zij haar toegangspoort. De bekende architect P. Aarts uit Rijen tekent voor het ontwerp van de vier bouwlagen, machinekamer/ketelhuis en portierswoning. Spoedig volgen op de locatie van het complex nog een villa met koetshuis, een directeurswoning, een watertoren, een hoogspanningsruimte en diverse stallen. Het hele fabriekscomplex is ongeveer 5400 m2 groot.
Voor het aandrijven van het machinepark beschikt de fabriek over twee stoommachines die elk 250 pk leveren.
Het personeelsbestand groeit met de jaren. In 1936, tijdens het 25-jarige bestaan, werken er 130 personen.
De fabriek richt zich op grootschalige productie van zgn. zoolleder voor de schoenenindustrie. Van zoolleder, dik en stevig runderleder, worden zolen en binnenzolen van schoenen gemaakt.

Het bombardement van 3 september 1944
Ter voorbereiding van de geplande operatie Market-Garden (17-25 september 1944) vallen de geallieerden alle Duitse vliegvelden in het zuiden van Nederland aan. Doel is het uitschakelen van de Duitse luchtverdediging. Op 3 september gaat om 15.25 de eerste keer het luchtalarm in Gilze en Rijen af. Om 15.50 klinkt een eindalarm. Er lijkt dan nog niet veel aan de hand te zijn. Om 16.40 verschijnen er echter opnieuw jagers in de lucht, gevolgd door 105 Engelse Lancaster bommenwerpers die hun lading op het vliegveld Gilze en Rijen afwerpen. Het grootste deel van de bommen komt op het vliegveld terecht, maar er komen ook enkele series bommen neer in de kern van Hulten. Hierbij worden de kerk en naastgelegen school verwoest en de omringende panden worden zwaar beschadigd. Tevens komen er bommen in de wijde omgeving terecht, waaronder Haansberg, Rijen en Molenschot.

Ook het fabriekscomplex van de N.V. Lederfabriek Noord-Brabant aan de Julianastraat wordt geraakt. Er breekt brand uit. De vrijwillige brandweer van de gemeente wordt opgeroepen en is binnen een kwartier met 2 motorspuiten ter plaatse. De ploeg van 19 man kan echter weinig doen. Als gevolg van het bombardement is de waterleiding dusdanig beschadigd dat er geen druk meer op de leidingen zit. Later op de avond komt er ook versterking van 10 man van de brandweer uit Tilburg. Omdat ook zij niets kunnen uitrichten, worden ze vrijwel direct weer terug naar Tilburg gestuurd.
De machteloze brandweer kan alleen maar toezien dat het fabriekscomplex grotendeels uitbrandt. Het nablussen duurt nog tot de volgende dag 16.00 uur.

Van wederopbouw tot heden
Al snel na de bevrijding worden er plannen gemaakt om het fabriekscomplex op dezelfde locatie te herbouwen. De fundamenten van de oorspronkelijke fabriek en de spanten blijken nog bruikbaar te zijn, wat in de tijd van schaars bouwmateriaal goed van pas komt. Van het oorspronkelijke gebouw blijven echter alleen de schoorsteen en de watertoren staan. Bij het nieuwe gebouw wordt ook een machinekamer/elektriciteitscentrale/hoogspanningsruimte gebouwd.

De leermarkt stort in en rond 1956 gaat de fabriek failliet. Dhr. J. Verbunt uit Dongen, ook een leerlooier, koopt de fabriek op en gaat ter plekke door met leerlooien. In juni 1959 kan ook hij zijn hoofd niet boven water houden en sluit de fabriek definitief haar poorten.
Een jaar later wordt het complex een behangfabriek, onder leiding van de nieuwe eigenaar Dhr. I. Cohen uit Rotterdam. Deze nieuwe bestemming vraagt ook de nodige aanpassingen aan het complex. Dhr Cohen laat een nieuw kantoor bouwen en naast de schoorsteen bouwt hij een nieuw ketelhuis. Het oude ketelhuis wordt omgetoverd tot kantine. Een productiehal wordt verbouwd tot ververij/drukkerij, er wordt een magazijn bijgebouwd en er komt een laad- en losruimte bij. De fabriek heet dan: ‘Nederlandse Behangpapier Industrie N.V.’.
Later volgen er nog enkele aanpassingen aan de fabriek. Er komt een tweede ketel in het ketelhuis, en er komen extra opslagruimten.
In 1971 verandert de naam van de fabriek in Goudsmit-Hoff. De fabriek wordt de sponsor van een van de meest succesvolle wielerploegen uit de geschiedenis van Nederland.
In 1980 neemt de concurrent Rath en Doodeheefver de fabriek over. Tot en met 1998 produceert deze grote naam in de behangwereld onder andere hier zijn behang. In 1998 gaat Rath en Doodeheefver failliet en tot 2008 staat de fabriek leeg.
De fabriek en het terrein worden in dat jaar opgekocht door een particulier bouwbedrijf om er een nieuwbouwwijk te bouwen. Het plan is om het oorspronkelijke pand te behouden.
In 2009 blijkt het pand echter in te slechte staat om te behouden.
De fabriek wordt gesloopt en op de plaats van de fabriek wordt een appartementencomplex gebouwd dat qua uiterlijk op de oude fabriek lijkt.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: TracesOfWar
• Foto's: Peter van Hoek (1, 3), Heemkring Molenheide (2)
• www.heemkringmolenheide.nl