Georgische Oorlogsbegraafplaats (Loladse)

'Op de zuidflank van Hogeberg, naast de begraafplaats van Oudeschild liggen broederlijk naast elkaar de de Georgiërs die - liever dan wat Stalin over hen zou beslissen - zich doodvochten in de bloedige strijd tegen hun Duitse superieuren. De begraafplaats, gelegen op een van de fraaiste delen van het eiland, wordt jaarlijks door duizenden belangstellenden bezocht. Tijdens de dodenherdenking op 4 mei leggen vertegenwoordigers van de Georgische ambassade, de gemeente Texel en andere belangstellenden kransen. Georgiërs die Europa bezoeken laten zelden na van hun route af te wijken om aarde uit hun vaderland over de graven te strooien en te drinken op de gevallenen.

Hoeveel Georgiërs er precies begraven liggen, is niet geheel duidelijk. Volgens de Georgische historicus Kotsjiasjwili zijn in totaal 492 militairen op Texel gesneuveld. De Oorlogsgravenstichting beschikt over een opgave uit september 1947, waaruit blijkt dat 476 Georgiërs op de Hogeberg begraven zijn. Dezelfde stichting heeft echter ook een lijst uit maart 1947 waarin gesproken wordt over 499 op Texel begraven Russen, een verschil van 23. Zeker is dat in beide gevallen de vier gesneuvelden zijn meegerekend van het 803de Noord-Kaukasische infanteriebataljon, die al eerder op het eiland waren begraven. De onduidelijkheid wordt nog vergroot door het feit dat in juli 1981 in de boomgaard van hoeve Wamberg aan de Hoofdweg in Eierland de stoffelijke resten van een Georgiër werden opgegraven. Uit overlevering blijkt dat het hier mogelijk zelfs om twee Georgiërs gaat. Deze vondst doet eens te meer vermoeden dat bij de inrichting van de begraafplaats op de Hogeberg niet alle Georgiers zijn herbegraven.

Direct na de komst van de Canadese bevrijders werd besloten een begraafplaats aan te leggen op een weiland in Zuid-Haffel, eigendom van een als vijandelijk onderdaan aangemerkte Haarlemmer. De verwachting was dat het 23 are grote terrein zou vervallen aan de Nederlandse staat. In 1948, toen de criteria wat waren bijgesteld, heeft het Rijk alsnog f1225,- voor de grond betaald.
Met behulp van Texelaars die zelf Georgiërs hadden moeten begraven of gedwongen waren geweest toe te zien bij executies, werden overal op het eiland lichamen opgegraven. Dit nare werk werd voornamelijk verricht door gevangen genomen NSB-ers. De overlevende Georgiërs die op dat moment het eiland nog niet hadden verlaten, waren hierbij aanwezig om hun strijdmakkers te identificeren.

De slachtoffers werden in twaalf lange rijen in massagraven ter aarde besteld. Aan het hoofd van de troepen ligt, als enige in een eenvoudige houten kist, commandant Sjalwa Loladze. Tijdens een indrukwekkende plechtigheid met saluutschoten en toespraken werd hem door zijn manschappen de laatste eer bewezen. Luitenant Loladze was commandant van de 5de compagnie van het 822ste infanteriebataljon en een van de leidinggevende Georgiërs. Hij vormde samen met enige andere officieren het kader dat de opstand leidde. Tijdens de grote zuiveringsactie die volgde op de herovering van Texel en waarbij Duitse soldaten heel Eierland uitkamden, kwam Loladze om. Hij werd doodgeschoten in een greppel nabij boerderij Plassendaal, nadat deze schuilplaats in brand was gestoken. Een curieuze bijzonderheid is dat de Duitsers ook nadien verwoed jacht op hem bleven maken. Kennelijk was hen niet duidelijk dat zij Loladze al geslachtofferd hadden. Nu rust hij op het hoogste punt van de licht hellende dodenakker in Zuid-Haffel.'

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: '50 jaar na dato', Gemeente Texel
• Foto's: Alex Ossel (1, 2), PE de Kreij (3, 4, 5)