Liberation Route Marker 018

Nederland Gelderland Bemmel

Liberation Route Europe is gecertificeerd als Cultural Route of the Council of Europe. Met honderden plekken en verhalen in negen verschillende Europese landen, verbindt de route de belangrijkste regio's langs dezelfde route van de geallieerden in 1943-1945.
Het gehele traject bestaat uit themaroutes die per fiets, te voet of per auto kunnen worden afgelegd. Deze routes passeren tal van historische- en interessante locaties en vertellen verhalen vanuit een veelvoud aan perspectieven die belangrijk waren in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog.
Iedere route is voorzien van zogenaamde markers. Dit zijn grote keien of zuilen die zijn voorzien van tekst of mogelijkheden om de verhalen te beluisteren. Daarnaast zijn er vele ‘Vectors of Memory’ geplaatst, die aangeven dat de passant zich op een van de Liberation Routes begeeft.
De routes zijn terug te vinden op de website van Liberation Route Europe of in de app via welke ook veel verhalen te beluisteren zijn.

De Betuwe in de frontlinie
Operatie Market Garden liep in het najaar van 1944 vast in de drassige weilanden van de Betuwe. Het front kwam hier op vele plaatsen stil te liggen. De bewoners die konden, evacueerden naar het bevrijde zuiden. Anderen moesten noodgedwongen naar het noorden uitwijken. Vierduizend mannen bleven achter om bezittingen te beschermen. De Betuwe was een 'manneneiland' geworden.

De kapel op De Heuvel in Bemmel, ter ere van Maria van de Bloeiende Betuwe, is in 1946 gebouwd ter nagedachtenis van hen die hun leven verloren bij de bloedige slagen die hier in september en oktober 1944 plaatsvonden en bij de oorlogshandelingen die daarop volgden tot aan de bevrijding in de lente van 1945.

Op 17 september 1944 begon Operation Market Garden, een gecombineerde verrassingsaanval van geallieerde luchtlandingstroepen en grondstrijdkrachten. De troepenbeweging over de grond verliep minder voorspoedig dan gedacht, waardoor uiteindelijk de strijd om de brug bij Arnhem mislukte.

De Heuvel is strategisch gelegen en wordt het brandpunt van de strijd. Van 26 september tot 4 oktober 1944 vinden man-tegen-mangevechten plaats. Ook zijn er heftige tankgevechten. Honderden militairen sneuvelen. Op 4 oktober worden de Duitse troepen naar de noordkant van de rivier de Linge gedreven. Langs de Linge graven de strijdende partijen zich vervolgens in.

Toen duidelijk werd dat het front rond Bemmel definitief was stil komen te liggen, kreeg iedereen de opdracht om het dorp te verlaten. Bemmelse families die zich aan de 'goede kant' van het front bevonden werden geëvacueerd. De meeste mannen bleven in Bemmel achter. De Britse bevelhebber, die verantwoordelijk was voor de veiligheid in het bevrijdde gebied, stond 4.000 gezinshoofden toe om achter te blijven. Deze Betuwenaren noemden het gebied 'Het manneneiland'. Zij probeerden de bezittingen van de vertrokken bewoners te beschermen en de achtergebleven dieren te verzorgen.

Pas in de lente van 1945 komt het Lingefront in beweging. De geallieerden trekken oostwaarts om via Gendt en Doornenburg de noordkant van de Linge te zuiveren. Het wordt onwerkelijk stil rond De Heuvel. Overal verspreid liggen veldgraven, mijnen, wapens en munitie. Kapotte tanks vormen markante stille getuigen.

Audiospot - De Betuwe in de frontlinie