Nederlandse Oorlogsgraven Nieuw Beerta

Op de Gemeentelijke Begraafplaats in Nieuw Beerta liggen 3 Nederlandse oorlogsgraven.
De namen van de slachtoffers zijn:

Eltjo Pieter Hillenga, landarbeider
geboren 12-8-1918 te Beerta, overleden 27-8-1944 te Emden (D)

Gerard Hillenga, landarbeider
geboren 30-5-1915 te Beerta, overleden 27-8-1944 te Emden (D)

Harmina Aaltje Speelman
geboren 5-9-1929, overleden 21-5-1943
(op weg naar school is zij door vliegtuigkogels omgekomen.)

NSB Graf
Op de Gemeentelijke Begraafplaats in Nieuw Beerta ligt het NSB graf van de familie Ebels. In het graf liggen de lichamen van:

Everhard Tonko Ebels, geboren 3 mei 1906 te Beerta
Tetje Tjadduwe Henderika Ebels - Dijkstra, geboren 17 juni 1908 te Midwolda
en hun kinderen:
Auwina Eppien Ebels, geboren 14 april 1931 te Beerta
Fekke Ebel Hajo Ebels, geboren 4 juni 1933 te Beerta
Derk Doeko Ebels, geboren 7 juni 1938 te Beerta

Er doen vele verhalen de ronde over de doodsoorzaak van het gezin Ebels.
Uit eigen onderzoek heb ik de juiste toedracht kunnen achterhalen.

Op 9 november 1981 schrijft Dr. L.de Jong een brief aan B&W van Finsterwolde.

In deel 10b van mijn werk " Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog" besteed ik aandacht aan de bevrijding o.m. van de provincie Groningen en ik vermeld in dat verband de mij bekende gegevens over het arresteren van "foute" elementen. In dat kader kwam mij een aantekening onder ogen, voorkomend in de gepubliceerde brief van een oud-NSB´er aan zijn kleindochter, geschreven in het jaar 1966 of 1967.
De betrokken passage luidt:
" Ze zijn alle dood, dus ik kan nu de namen wel aan je vertellen. Op onze tocht naar een onderduikadres zijn we een dag in zijn huis geweest. Ebels was een rijke Groninger boer uit Finsterwolde, voorzover ik weet neef van de Commissaris van de Koningin in de Provincie Groningen.
Het is op zijn boerderij bij de bevrijding aldus toegegaan. Door de z.g. Binnenlandse Strijdkrachten, hoogste Commandant Prins Bernhard (hij wist natuurlijk ook niet wat voor zootje dat soms was) werd de boerderij omsingeld en in brand gestoken. Wanneer de rook en de vlammen bewoners noodzaakten om naar buiten te komen, werd er op hen geschoten, ze kregen de keus tussen binnen verbrand worden of buiten vermoord. Man, vrouw en een stuk of vier jonge kinderen zijn zo aan hun eind gekomen ".

Ik heb elders niets over dit gebeuren aangetroffen. Heeft het zich voorgedaan, dan dien ik het in mijn tekst te vermelden, maar het kan zijn dat de briefschrijver een relaas heeft weergegeven dat naar de inhoud schromelijk overdreven was.
Ik zou het bijzonder op prijs stellen wanneer ik door uw bemiddeling nadere gegevens zou mogen ontvangen. Daarbij licht ik u in dat het, zoals uit mijn overige gegevens blijkt, op tal van plaatsen tot excessen is gekomen bij het oppakken van "foute" elementen.

Op 19 maart 1982 schrijft het college van B&W terug:

Naar aanleiding van uw bovenaangehaald schrijven delen wij u mede, dat het hier gaat over het gezin Ebels, indertijd wonende in de gemeente Beerta en wel aan het adres Kroonpolder A 425.
De Duitsers hadden ter bescherming van de aan de andere kant van de Dollard gelegen havenstad Emden luchtafweergeschut opgesteld zowel bij Fiemel (gemeente Termunten) als op de dijk van de Carel Coenraadpolder in gemeente Finsterwolde.
Tijdens de bevrijdingsdagen werd vanaf deze plaatsen ook geschoten op de bevrijders. Zo werd ook een Poolse tank nabij de boerderij van Ebels onder vuur genomen. Deze tank geraakte in een sloot en werd onbruikbaar.
De vier Polen kwamen uit de tank en toen werd vermoedelijk uit de boerderij of uit het omringende koolzaadveld op hen geschoten. Mede doordat men wist en had gepeild dat in de boerderij een zender van de Duitsers was, ontstaken zij in woede en hebben toen de fam. Ebels die, al in het dorp Drieborg was teneinde te wachten op afvoering weer gelast naar de boerderij terug te gaan.
Daar aangekomen werd de familie tegen de boerderij geplaatst en werden ze doodgeschoten en vervolgens in de boerderij geworpen, die daarna in brand werd gestoken (geschoten).
Overigens wordt opgemerkt, dat de bewuste zender, die contacten onderhield met eerder genoemde afweergeschutten, nog maar net 24 uur daarvoor door de terugtrekkende Duitsers in de boerderij van Ebels was geplaatst.
Het voorval vond plaats op 17 april 1945.
Opgemerkt wordt nog, dat de familie bekend stond als sympathiserend met de N.S.B.

N.B. Het bovenstaande is gebaseerd op de lezing van een goed bekend staande Drieborger, waarvan bekend is, dat hij uitstekend geïnformeerd was. Hierbij wordt opgemerkt, dat in de volksmond ook nog andere verhalen de ronde doen.

Aldus de brief van B & W van de gemeente Beerta.

Over dit monument en de verdere geschiedenis is in 2020 een nieuw boek uitgekomen van Gerard Olinga, een oud rechercheur, die alle bekende feiten als oud-politieman op een rijtje zet en alle opties behandeld. Ook komen er in dit boek nog drie NSB-evacuees die op de boerderij waren en nog steeds vermist zijn aan de orde. Het verhaal dat de Polen achter deze moordpartij zitten wordt geheel ontkracht. De toenmalige gemeentesecretaris was ook de BS-commandant in die tijd en heeft de waarschijnlijk uit de hand gelopen arrestatie op de Poolse eenheid afgeschoven die toen al verder getrokken was en dus een makkelijke zondebok.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Bert Deelman
• Foto's: Bert Deelman
• Oorlogsgraven Stichting
• NIOD
• Nieuwe Statenzijl in de Tweede Wereldoorlog