In augustus 2014 begon ik mijn artikel met Af en toe heb je van die dagen dat je even denkt 'wat zal ik nu eens gaan doen'. Daarmee begon een jarenlang onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers zoals ze indertijd op de plaquettes in de St. Josef Gedachtenis Kapel in het Hortensiapark in Helmond hingen. Al snel bleek dat er wel wat nieuwe informatie te vinden was, maar er was ook veel kwijt. Het onderzoek van de oorspronkelijke werkgroep bijvoorbeeld. Het zou het in het Regionaal Historisch Centrum in Eindhoven moeten liggen, maar aldaar konden ze het niet vinden. Het zou tot januari 2015 duren voordat het archief de stukken wist te lokaliseren.
Dit is een incompleet overzicht van Helmonders die zijn onderscheiden voor hun daden in de Tweede Wereldoorlog. Enkel van de bronzen legpenning van de gemeente Helmond weten we dat deze compleet is, daar zijn er maar drie van uitgereikt. Heeft u meer namen voor op onze lijst? Of meer informatie, documenten of foto's van de personen die al op de lijst staan? Neem dan contact met ons op!
Vandaag kunnen we in ons onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers een interactieve kaart presenteren met daarop de woonadressen van de oorlogsslachtoffers. Over de actuele kaart van Helmond is een oude schuilplaatsenkaart uit 1943 geprojecteerd die de grootte van de stad in die tijd aangaf. Klik op onderstaande afbeelding om naar de kaart te gaan.
Wij staan weer aan de vooravond van de jaarlijkse dodenherdenking en van de bevrijding van de enige militaire bezetting die Nederland de afgelopen twee eeuwen heeft meegemaakt. Een bezetting en oorlog, nu al weer 75 jaar geleden, die tot de laatste dagen toe volop doden tot gevolg had. Mensen, soms ver van huis, haard en gezin…
Een vreemd verzetskrantje, dat is het zeker. 'De Voorspeller', uitgegeven in Helmond op 31 augustus 1944, 1e jaargang, nummer 1. Vreemd omdat het krantje zich al meteen weer opheft: Met deze extra editie houdt De Voorspeller op te verschijnen. Mocht u meer informatie hebben over dit krantje, of over de redacteur 'Flip', laat het ons dan weten!
HELMOND - Gerrit Manders (88) uit Helmond heeft de Tweede Wereldoorlog bewust meegemaakt. En hij kan zich er nog veel van herinneren. Zijn verhaal is nu in boekvorm verschenen, onder de titel 'Een Helmondse Kwajongen'.
Na de publicatie van 'Een Helmondse Kwajongen, de oorlogsherinneringen van Gerrit Manders' kreeg ik van een aantal mensen de vraag hoe groot STIWOT nu eigenlijk is en hoe het artikel tot stand is gekomen. STIWOT is een stichting die een aantal websites op internet beheert over de Tweede Wereldoorlog, waaronder deze. We zijn met een 60-tal vrijwilligers in binnen- en buitenland. Het artikel van Manders had niet gepubliceerd kunnen worden zonder de hulp van een aantal van hen.
HELMOND - Het NIOD heeft een bijzonder oorlogsdagboek openbaar gemaakt van Helmonder Frans Vincent. Tussen 1944 en 1945 schreef hij uitvoerig over het waarschijnlijk meest nerveuze jaar in de stadsgeschiedenis.
HELMOND - Helmond gaat de in de oorlog omgebrachte Sinti-familie Hanstein eren met herdenkingsstenen. Maar het blijkt lastig hun geschiedenis te ontrafelen. Het zou mooi zijn als bij de onthulling nazaten aanwezig zijn.
Zes jaar achtereen betekende het voorjaar in het huisje van de familie Meulendijks-Van der Kuijlen in de Botersteeg geen blijde lentebode maar een tijd van koortsachtige activiteit. Vader Meulendijks – van wie sinds begin 1943 geen levensteken meer was vernomen – zou dan terugkeren, de woning moest
Nog steeds ben ik bezig met het uitwerken van interviews van ooggetuigen van de oorlog. Namen blijven altijd lastig te controleren. Uit één van de verhalen komt de volgende mededeling: ik moest elke dag te voet met een melkkan naar Kato de Slijper. Hoe zij aan die naam kwam, Joost mag het weten. Na doorvragen wist de geïnterviewde zich nog wel te herinneren dat de vrouw ergens in de Heistraat in Helmond woonde en dat ze vermoedelijk in het echt Duimelings heette. Dat was alles. Een zoektocht naar Kato begon.
Via de familie Anjema kregen we onderstaande foto en briefje binnen over Hendrik Anjema. Hendrik Anjema werd tijdens de bevrijding van Helmond neergeschoten. Via het briefje werd het nieuws van het overlijden zeven maanden later door zijn vrouw aan hun zoon medegedeeld. Het briefje is kort, veel te kort, en snel geschreven. Een kennis, Mien Verbeek, stond te wachten om het te bezorgen...
Op 16 mei 1944 werd de familie Hanstein aangehouden op het woonwagenkamp Scheidijk in Helmond en op transport gezet naar kamp Westerbork. Twee personen wisten tijdens de tocht naar het politiebureau te ontsnappen en overleefden de Tweede Wereldoorlog. De rest van de familie werd omgebracht met uitzondering van Stephanus (Tatta) Hanstein, die verschillende concentratiekampen overleefde.
Uw stadshistoricus behoort inmiddels tot de ‘grijze golf’, senior dus. Maar wel van de na-oorlogse generatie. Toch blijkbaar voor velen een gedenkwaardige scheidslijn: van voor of na de oorlog. En die vooroorlogse generatie begint ons natuurlijk (en dan in de letterlijke zin) steeds meer te ontvallen. Een gat in ons collectief geheugen dreigt, een gat dat niet zomaar opgevuld kan worden.
De afgelopen maanden is mij al meermaals gevraagd of het onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers al was afgerond. Het antwoord was helaas altijd nee. Het bijzondere verhaal van Cornelis Hammecher bleef mij achtervolgen. Al in 2015 begon het onderzoek, maar het leverde weinig op. Tot ik begin dit jaar contact kreeg met de familie. Wat is het verhaal van Cornelis Hammecher?
Op den Deurneschen weg ondervonden de Helmonders, die het eerst met de stootgroep der Duitschers in contact kwamen, hoe nooit-verwacht-bescheiden de verlangens dezer mannen waren: ze vroegen alleen wat water voor den dorst! Zo omschreef De Zuidwillemsvaart het binnenvallen van Duitse troepen in Helmond op 11 mei 1940. Een dag eerder waren ze de Nederlandse grens gepasseerd. De Zuidwillemsvaart zou naar mate de oorlog vorderde verder onder Duitse controle komen te staan. In de eerste editie na de inval, op woensdag 15 mei 1940, werd onderstaand stuk over de inname van Helmond gepubliceerd. Het is een interessant stuk, vooral om de zaken niet verteld worden.
Vandaag was het 72 jaar geleden dat Helmond werd bevrijd en werd de jaarlijkse herdenking gehouden in het Hortensiapark. Naast muziek en de kranslegging hield burgemeester Blanksma een toespraak. In haar toespraak haalde ze twee families aan die in de Tweede Wereldoorlog waren omgekomen. De familie [bioid]64793,Coppel[/bioid] en Koppens. Onder andere voor deze families staan Stolpersteine gepland in de gemeente. Waar de familie Coppel wel op het monument staat, staat de familie Koppens dat niet. Dit komt omdat zij maar een zeer korte tijd in Helmond ondergedoken waren alvorens ze werden opgepakt en afgevoerd.
Het onderzoek naar de gebeurtenissen in Helmond in de Tweede Wereldoorlog zorgt er ook voor dat je op veel rommel- en boekenmarkten komt om te kijken of er nog pareltjes over Helmond tussen liggen. Zo ook afgelopen zaterdag op de boekenmarkt in Sint-Oedenrode. Over Helmond vonden we helaas niks, maar wel het boek Zij vochten op de Zeven Zeeën. Het boek is geschreven door K.W.L. Bezemer en werd oorspronkelijk uitgegeven in 1954. Wij vonden een tweede druk uit 1956 voor welgeteld twee euro. Iedereen met een beetje interesse in de Nederlandse maritieme geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog zal het wel kennen. Het boek heeft zelfs een eigen Wikipedia-artikel.
Het onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers op het monument in het Hortensiapark levert steeds meer resultaten op. Het wordt vooral ook steeds duidelijker waarom er gegevens niet kloppen op het monument. Bepaalde informatie was indertijd gewoon niet overal voorhanden. [bioid]50998,Pieter Arnout Fentener van Vlissingen[/bioid] is daar een voorbeeld van.
De aanvullingslijst die sinds 2001 in de St. Josef Gedachtenis Kapel hing is vanavond tijdens de herdening van bevrijding van Helmond aangepast. Het lijstje is een tijdelijke oplossing totdat het onderzoek afgerond is en er misschien gekeken kan worden naar nieuwe gegrafeerde glasplaten voor in het monument.
Naast een aantal correcties hing er in het oorlogsmonument in Helmond een lijstje met drie namen als aanvulling op de plaquettes die er al hingen. Twee daarvan hebben we ondertussen behandeld; Natan Andriesse en Willem Wijnen. Johannes Koppenens behandelen we hier.
Het is even stil rond ons onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers die vermeld staan in het oorlogsmonument in Helmond. Wij zitten echter niet stil: er komt nog meer aan, nog veel meer. Momenteel zijn we extra bronnen aan het verzamelen en één daarvan is De Aabode.
Geruime tijd, het is een tijdsbepaling die ons al maanden bezighoudt. Het staat in één van de criteria voor opneming op het oorlogsmonument in Helmond. De betreffende personen moeten geruime tijd in Helmond gewoond hebben of ten gevolge van een oorlogshandeling in Helmond zijn overleden.
We zijn er al bijna een jaar mee bezig, de Helmondse oorlogsslachtoffers. Naast een aantal toevoegingen zijn er ook een aantal correcties al bekend. Deze zullen we hieronder behandelen. De meest opmerkelijke is die van [bioid]66484,Willo Martens[/bioid]. 4 mei j.l. stond er een artikel van Hans van de Ven over hem in het ED. Er stond; omgekomen in Kroatië. Kroatië? Op het monument stond toch Bosnië?
Het begon allemaal vorig jaar met het uitzoeken van de Helmondse oorlogsslachtoffers. Na een aantal maanden kunnen we Johanna van der Zwaan en Willem Wijnen als Helmondse oorlogsslachtoffers aanmerken. Door de nodige media-aandacht kwamen er ook veel reacties van buitenaf. Vooral die reacties maken het lastig om uit te zoeken; het zijn namelijk namen die bij de projectgroep twintig jaar geleden niet bekend waren. Dat betekent eigenlijk ook dat het RHCe, als opvolger van het Helmonds Archief, er weinig informatie over heeft. Er volgde dan ook een bezoek aan het oorlogsarchief van het Rode Kruis in Den Haag om de nodige informatie boven water te krijgen.
Al een aantal maanden zijn we bezig met de namen van de Helmondse oorlogsslachtoffers in het kapelletje in Helmond. Er is al erg veel informatie binnen gekomen en dat is nog steeds gaande. Een naam die al jaren op een briefje in de kapel hangt, kunnen we nu ook definitief aan de lijst toevoegen. Het gaat om Willem Wijnen, geboren op 6 oktober 1923 in Helmond en overleden in concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg op 3 april 1945, net een maand voor de bevrijding.
Kent u nog Helmondse oorlogsslachtoffers die nog niet vermeld staan in de gedachteniskapel in het Hortensiapark en daar wel een plekje verdienen? Geef de namen dan door. Ook meer achtergrondinformatie over de Helmondse oorlogsslachtoffers is van harte welkom.
Het onderzoek naar Helmondse oorlogsslachtoffers bracht al het verhaal van mevrouw Bakker boven tafel. Ondertussen hebben we ook Sanne Vonk en Jeroen van der Heijden gesproken. Sanne Vonk heeft twintig jaar geleden het boek Onder de Bescherming van de Engel Gabriël geschreven. Jeroen van der Heijden heeft daar aan ook meegewerkt en heeft daarnaast diverse andere verhalen voor de Heemkundekring Helmond Peelland geschreven. Beide kwamen met heel veel tips over waar wij meer informatie konden vinden. Er kwam ook één klein verzoekje; vind Max voor ons.
Dat het veel meer werk zou zijn als ik in eerste instantie had gedacht was al duidelijk in mijn vorige bericht over de Helmondse oorlogsslachtoffers. Drie maanden later kom ik langzaamaan verder. Families beginnen zich te melden en informatie druppelt binnen. Helaas heb ik het archief van de oorspronkelijke werkgroep nog niet kunnen vinden. Deze is (nog) niet aanwezig in het regionaal archief en de gemeente Helmond heeft het nog niet kunnen localiseren.
Maandag 25 september 1944, een week na de bevrijding van Eindhoven, werd Helmond bevrijd. Helmond lag niet direct in de corridor naar het noorden, het duurde daarom even voordat de Britse eenheden van het Royal Norfolk Regiment Helmond bevrijdde. Drie dagen eerder, op 22 september, was het westelijk deel van Helmond namelijk al bevrijdt. Helaas waren alle bruggen over het kanaal door de Duitsers opgeblazen, waardoor ze onderlangs via Someren en Asten moesten oprukken. Vandaag stond Helmond daar bij stil, met onder andere kransleggingen en toespraken van de burgemeester en de heer Parker, die in Helmond gelegerd was.
Af en toe heb je van die dagen dat je even denkt 'wat zal ik nu eens gaan doen'. Ik wist toevallig dat ik ooit eens foto's had gemaakt van de panelen met namen in het Helmondse oorlogskapelletje. Die namen stonden nog niet bij het monument op de website, dus toch maar 'even' toegevoegd. Het bleken er iets meer te zijn dan in eerste instantie gedacht...
© STIWOT, 1999-2025. Alle rechten voorbehouden. Privacyverklaring, cookies, disclaimer en copyright