Gedenkteken Žarko Zrenjanin

Zarko Zrenjanin was een van de grootste helden van Joegoslavië, een onverschrokken revolutionair die de opstand in Vojvodina leidde.

Geboren in een boerengezin in 1902, studeerde hij af aan de Lerarenschool. Hij was al in conflict gekomen met de autoriteiten vanwege zijn opvattingen. Vanwege socialistische ideeën belandde hij al snel ook in de gevangenis.
In zijn huis in Izbist organiseerde hij namelijk een kleine illegale feestdrukkerij, waar in februari 1933 het eerste nummer van "Leninist" werd gedrukt. Zrenjanin schreef zelf zowel de inleiding als de meeste teksten.
Hij werd veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf, maar zijn geest brak niet in detentie. Samen met Moša Pijada, Ivan Milutinović en andere prominente communisten vocht Zrenjanin voor de rechten van politieke veroordeelden, nam hij deel aan hongerstakingen en andere communistische acties.
Toen hij in 1936 uit de gevangenis kwam, aarzelde hij niet, maar zette zijn politieke werk voort. Hij werd een prominent figuur van de Communistische Partij, omdat zijn doorzettingsvermogen door iedereen werd bewonderd. Tegen de tijd van de oorlog in 1941 was hij vijf keer gearresteerd en gemarteld in politiegevangenissen in Sint-Petersburg, de belangrijkste huisbaas van Belgrado en Ada Ciganlija.

Hij was lid van het initiatiefcomité van de Partij van de Arbeiders van Vojvodina, een van de auteurs van het "Platform", waarin erop werd gewezen dat Vojvodina, in de toekomstige organisatie van Joegoslavië, "een autonome eenheid zal zijn, gezien haar speciale, economische, sociale en nationale structuur".
Zijn vooruitstrevende ideeën bezorgden hem opnieuw grote problemen, en al snel werd hij gearresteerd en opnieuw gemarteld in de gevangenis in Sint-Petersburg, waaruit hij pas op 3 oktober 1940 vertrok.
Het gezelschap bleef bij hem. Hoewel hij in de gevangenis zat, werd hij begin september 1940 op de Zesde Provinciale Conferentie van de Communistische Partij voor Vojvodina gekozen tot secretaris van de PK en afgevaardigde voor de Vijfde Regionale Conferentie van de Communistische Partij, waar hij werd gekozen tot lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij.

En toen doemde er een donkere schaduw van het nazisme op over Europa - Hitler nam de wereld over. Zrenjanin nam eerst deel aan demonstraties in Pancevo en Vrsac en organiseerde vervolgens voorbereidingen voor de bevrijdingsstrijd in Vojvodina.
De strijd was echter brutaal en eiste levens. Maar de geest van wrok, rebellie en ideeën die Zrenjanin voedden, stierf niet weg. Na de zware klappen die de KPJ-organisaties in Banat en Bačka in de zomer en herfst van 1941 te verduren kregen, werkte hij aan de vernieuwing en consolidatie van de partij, waarbij hij de tactiek van de strijd uitwerkte in overeenstemming met de omstandigheden daar.
Toen Hitler uiteindelijk de oorlog begon te verliezen, beschouwde Zrenjanin het tegenoffensief in Moskou als een teken voor de KPJ om voorbereid te zijn op de gebeurtenissen die zouden kunnen voortvloeien uit de nederlaag van de nazi's. Op 1 februari 1942 waarschuwde de PK KPJ voor Vojvodina de organisaties van Bačka en Baranja dat ze zich voorbereidden om de macht over te nemen, wat in die tijd een uniek geval was in Joegoslavië.

De Duitsers wilden hem dood hebben. Ze wisten dat de val van zo'n man de geest van het volk zou breken. De Gestapo deed grote inspanningen en organiseerde talrijke troepen om de "rode generaal", zoals Zrenjanin werd genoemd, gevangen te nemen.
De zrenjanin was echter moeilijk te vangen. Hij behaalde briljante successen en in november 1942 nodigde Tito hem uit om naar het vrije gebied van West-Bosnië te komen en de eerste zitting van de AVNOJ bij te wonen.
Maar toen gebeurde wat hij niet had verwacht. Het kwam niet bij hem op dat iemand anders hem zou kunnen verraden. Maar dat is precies wat er gebeurde. Te midden van de voorbereidingen om naar Srem te gaan, en verder naar West-Bosnië, werd Zrenjanin door de Gestapo aangeklaagd en op 4 november 1942 vermoord in het dorp Pavliš, in de buurt van Vršac.