Nederlands Oorlogsgraf Valkenheide

Op de particuliere begraafplaats van het voormalige opvoedingsgesticht Valkenheide ligt Dirk Noordam begraven. Hij was de directeur van het opvoedingsgesticht.

Ook de Tweede Wereldoorlog ging aan Valkenheide niet voorbij.

In de eerste oorlogsdagen van mei 1940 bleef Valkenheide buiten schot. In augustus werd het gesticht opgeschrikt door enkele (verdwaalde) bommen. Er was slechts geringe schade en wat schrik. Een groter probleem in die tijd was de plaatsing van honderd nieuwe pupillen. Al die monden moesten gevoed worden in een tijd waar de voedselvoorziening minder gemakkelijk verliep dan in normale tijden. Van de tachtig personeelsleden was er één lid van de NSB. Dat was voor Noordam niet geheel ongevaarlijk, want hij was samen met enkele andere personeelsleden al snel betrokken geraakt bij het ondergrondse verzet. In 1942 begon de situatie op Valkenheide te verslechteren. Het aantal beschikbare plaatsen was met nog eens 10% verhoogd en door de schaarste was de voeding eenzijdig. Dat leidde tot zwakkere jongeren en allerlei klachten, die zelfs voor enkele jongens tot de dood leidde. De slechte moraal buiten het gesticht drong steeds meer door tot Valkenheide. Een ander probleem was de toenemende aandacht van de Duitsers voor het gesticht. Zo trachtte de SS op Valkenheide jongens te werven voor het leger.

Noordam moest zich steeds vaker verantwoorden over de wijze waarop op Valkenheide met de bezetting werd omgegaan. Valkenheide zou ondermeer niet begrijpend genoeg staan tegenover het nationaal-socialisme. Bovendien kreeg Noordam als wethouder en loco-burgemeester van Maarn ook nog eens te maken met een NSB-burgemeester. Dat men Noordam niet vertrouwde, bleek uit het feit dat hij op 25 juni 1943 thuis werd opgepakt en verhoord. Noordam werd al snel weer vrijgelaten, maar de boer van Valkenheide werd daarop gearresteerd omdat hij zijn radio niet ingeleverd zou hebben. Het bleven moeilijke maanden, maar Valkenheide bleef gevrijwaard van een NSB’er op de stoel van Noordam.

Toen in september 1944 de geruchten over een op handen zijnde capitulatie toenamen, liep de spanning hoog op. NSB’ers raakten in paniek en gingen zelfs op de vlucht. Die vlucht kwam later bekend te staan als Dolle Dinsdag. De ontwikkelingen maakten dat het verzet besloot om tot actie over te gaan. Noordam had met het verzet afgesproken dat Valkenheide na de Duitse capitulatie gebruikt zou worden als strafkamp voor NSB’ers. Dat leidde ertoe dat de NSB-burgemeester van Leersum op 5 september werd gearresteerd door enkele verzetsmensen. Het verzet verzocht Noordam om deze NSB’er over te mogen brengen naar Valkenheide. Ook elders waren vooraanstaande NSB’ers gearresteerd. Ondanks dat de Duitsers lucht kregen van deze acties, besloot het verzet de plannen toch door te zetten. Noordam was wellicht niet van alle details op de hoogte, maar in een overleg met zijn mede-wethouder en de niet-gearresteerde NSB-burgemeester van Maarn werd hij op 6 september van alle details op de hoogte gebracht. Hij trok zich de ontwikkelingen zo aan dat hij die avond werd getroffen door een hartaanval. Noordam had bovendien nog een kou opgelopen waardoor zich een longontsteking ontwikkelde. De 7e september lag Noordam dan ook zwaar ziek te bed. Die dag kreeg hij bezoek van de Sicherheitsdienst (SD) die inmiddels de verzetsleden op het spoor waren die eerder de NSB’ers hadden gearresteerd. Een vrouw van een herkende verzetsstrijder had onder dwang verteld dat de NSB’ers op Valkenheide werden vastgehouden. De Duitsers hadden daarna de NSB’ers snel gevonden en bevrijd. Noordam wist de Duitsers ervan te overtuigen dat hij van niets wist waarop de Duitsers weer vertrokken.
De volgende dag waren de Duitsers echter weer terug. Die hadden waarschijnlijk hun twijfels of ze hadden nadere informatie gekregen. In de ochtend van 8 september 1944 werd al het personeel verzameld in de kerkzaal. Vervolgens drongen ze de directeurswoning binnen en stuurden de familie naar het hoofdgebouw. Noordam zelf, nog zwak door de hartaanval en de longontsteking, werd voor zijn huis in zijn pyjama op een stoel gezet. Hij werd ter plekke doodgeschoten. Terug uit het hoofdgebouw vond een van zijn dochters het lichaam van Noordam in een bloemperk.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!