Gedenkteken Zwanenburg

In februari 1945 hielden de Duitsers grote razzia’s voor de arbeidsinzet in Duitsland. Dit gebeurde onder andere op 19 februari. De dwangarbeiders werden met de trein naar Duitsland vervoerd. Een van deze treinen, vol met mannen, kwam vanuit het Westen. Op 23 februari reed deze trein door Enschede en stopte uiteindelijk langs de Oosterstraat. De mannen in de trein waren al een paar dagen onderweg en hadden honger. De dwangarbeiders dachten dat ze al in Duitsland waren en daarom besloot een van hen in het Duits aan de Enschedese toeschouwers om voedsel te vragen: "Wir haben seit gestern nicht mehr gegessen" (vertaald: we hebben sinds gisteren niets meer gegeten). Het antwoord was: "Dit is Enschede hoor!"

Een van de bewakers reageerde hierop door naar de rand van de spoorsloot te lopen en zijn geweer op de mensen op straat te richten. Er ontstond paniek en de mensen renden weg naar de steegjes tussen de huizen in. Hierna werd er nog een paar keer in de lucht geschoten. Toch kwamen de mensen later weer tevoorschijn. Ze hadden levensmiddelen zoals brood en tabak meegebracht en gooide deze naar de trein. Aan de andere kant van de trein bij de fabrieken van Van Heek werd een hek opengezet. In de treincoupés was het heel onrustig en velen renden de trein uit, het fabrieksterrein op. De Duitse bewakers stonden aan de kant van de Oosterstraat, waardoor ze pas laat doorkregen wat er aan de hand was. Hierdoor konden veel dwangarbeiders vluchten.
De Duitsers, nu wel gealarmeerd, rukten de portieren van de trein open en persten zich door de coupés naar de andere kant van de trein. Er klonken schoten en er werd geschreeuwd. Direct hierna begon de trein weer te rijden en ging langzaam in de richting van Gronau.

In de trein zaten ook 300 mannen uit de Noord-Hollandse plaats Zwanenburg. Als dank voor de spontane hulp die de bevolking van Enschede had geboden, werd door de bevolking van Zwanenburg op 25 januari 1946 een gedenksteen aan de Enschedese bevolking geschonken. Deze is in de gevel van het stadhuis van Enschede geplaatst en is hier nu nog steeds te vinden.

Het opschrift luidt:
Zwanenburg dankt Enschede voor de hulp, die de bevolking van deze stad verleende aan haar ontvoerde burgers op doortocht naar Duitsland, 23 Februari 1945

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Alex Ossel
• Foto's: Fedor de Vries (1), Alex Ossel (2, 3, 4)