Geboortedatum:

19 oktober 1916 (Leeuwarden/Friesland, Nederland)

Overlijdensdatum:

21 november 1988 (Drachten/Friesland, Nederland)

Nationaliteit:

Nederlandse

Voor de oorlog
Jan Barendsma wordt op 19 oktober 1916 in Leeuwarden geboren. Hij is de oudste zoon van kapper Bruin Frederik Barendsma (Leeuwarden 1892-1935). Hij trouwt in 1916 met Rinske Stormmesand (Noordbarge 1896-1968). Ze krijgen vijf kinderen: Jan, Jan Gerrit, Jacobus, Johan Petrus en Bruina Frederika (na vaders overlijden geboren). Jan Gerrit is in Sneek geboren en alle andere kinderen in Leeuwarden. Het gezin is Nederlands Hervormd.
Halverwege 1918 gaat kapper Bruin Frederik met zijn gezin een poos naar Hengelo. Rond 1920 wonen ze een jaar in Sneek. In maart 1921 zijn ze weer terug in Leeuwarden. Ze komen er te wonen in de Kleine Kerkstraat 39. We komen dit adres meermalen tegen in advertenties voor de kapperszaak. Ze hebben er jarenlang gewoond. Grootvader Jan Barendsma woont trouwens direct om de hoek, op Bagijnestraat 10.
Jan stopt na de lagere school en begint als bakkersknecht. Vanaf 28 juli 1933 verblijft hij een tijdje in Lochem. Hij is bij zijn vertrek uit Leeuwarden nog geen 17 jaar oud. Mogelijk heeft hij daar een cursus banketbakken gevolgd. Sportief is Jan ook. Zo behaalt hij in 1933 een zwemdiploma. Verder moet hij zich in zijn jeugd judo en jiujitsu hebben eigen gemaakt. Volgens zijn oudste zoon begint hij al in 1936 een eigen sportschool voor judo en jiujitsu. Hij doet deze sportschool naar zijn gewone werk als banketbakker. Jiujitsu is een Japanse zelfverdegingskunst waarmee je in enkele seconden een aanvaller kunt uitschakelen.
Als Jan 18 jaar oud is, komt zijn vader Bruin Frederik op tragische wijze om het leven. Hij is met zijn broer Sijbrandus op 25 september 1935 aan het vissen op het Was als er onverwacht een noordwester storm opsteekt. Er verdrinken die dag vier inwoners van Leeuwarden, onder wie Jans vader. De verslagenheid in de stad is groot en de kranten staan er volvan. Jans oom Sijbrandus overleeft de ramp op het nippertje. Sijbrandus wordt gered uit zijn bootje, maar heeft zij broer voor zijn ogen zien verdrinken.
Jan hoeft niet in militaire dienst. Mogelijk heeft hij vrijstelling gekregen vanwege het overlijden van zijn vader. In 1937 verkoopt zijn moeder de kapperszaak, die ze na het overlijden van haar man nog een paar jaar aangehouden heeft. In november 1937 begint ze een kruidenierszaak aan de Vincent van Goghstraat in Huizum.
Op 16 mei 1938 trouwt Jan in Leeuwarden met Jantje Bijlsma (1913-2009), roepnaam Jannie. Ze is op 15 maart 1913 geboren te Tzummarum als dochter van Willem Bijlsma (1888-1952) en Grietje Hoekstra (1889-1971). Zowel Jan als zijn vrouw zijn Nederlands Hervormd. Jan staat bij zijn huwelijk te boek als banketbakker. Hetzelfde beroep vinden we later op zijn gezinskaart. Kennelijk haalt hij daar zijn belangrijkste inkomsten uit. Daarnaast onderwijst hij zoals gezegd judo en jiujitsu. Zijn vrouw werkt als hoedenmodiste. Later wordt Jan handelsagent in dameshoeden.
Ze gaan in Huizum wonen, aan de Schrans 65. Nog voor de oorlog wordt hun dochter Grietje Reina (1939) geboren.

Tijdens de oorlog
Aan het begin van de oorlog woont het gezin nog op hetzelfde adres. Daar worden zoons Bruin Frederik (1941) en Willem Jack (1944) geboren. Jans werkzame leven gaat in de oorlog gewoon door. We zien hem tot in de jaren 1943 en 1944 ook meermalen in de bladen adverteren voor zijn jiujitsu-sportschool.

KP''er
In de verzetsliteratuur is niet veel te vinden over Jan Barendsm''s rol in het Friese verzet. Voor een reconstructie zijn we grotendeels afgegaan op de herinneringen van zijn zoon Willem en op de naoorlogse verslagen van anderen.
Zo zou hij volgens zijn zoon betrokken geweest zijn bij wapendroppings en bij Piet Oberman verbleven hebben op diens woonboot in de Saiter Petten bij Eernewoude.
Daar in Eernewoude zouden ook Amerikaanse piloten zijn geweest. Op 10 maart 1944 is er een Amerikaans vliegtuig neergestort in de omgeving van Eernewoude. De negen piloten zitten een tijd ondergedoken in die omgeving en worden dan opgehaald door de KP Sneek en ondergebracht in de Zuidwesthoek van Friesland. Mogelijk heeft Jan Barendsma hierbij een rol gespeeld.
Tijdens een overval - we weten niet waar en wanneer - weet Jan een pistool van een SS-officier te bemachtigen. Op het pistool staat een adelaar met daaronder een hakenkruis op de loop. Het is een Vis Radom Poolse FN Nr. 2256 Para. Het pistool ligt nul in het Verzetsmuseum in Leeuwarden.
Jans naam komt voor op een lijst uit augustus 1944 van verzetsleider uit de omgeving Sneek. Het genoemde pistool staat er op vermeld, en verder dat hij niet in militaire dienst is geweest en dat hij kan autorijden. Waarschijnlijk heeft hij daar in Sneek jiujitsu onderwezen aan verzetsmensen.
Uit een bericht van Pieter Oberman aan Gerard Haagen lezen we dat Jan goed bevriend is met Piet Schuddeboom.
'' Piet S, een vriend van Barendsma wil graag bij jouw ploeg, heb je plaatst voor hem?''

Volgens het naoorlogse verslag van Henk Rijpkema heeft Jan op de boerderij van Reinder de Vries bij Legauke, vlakbij Opeinde, gezeten. Jan traint er de andere KP''ers in gevechtstechnieken. Onduidelijk is wanneer hij daar precies gezeten heeft. Wel krijgt regionaal KP-leider Gerard Haagen op 28 oktober 1944 een berichtje van Piet Oberman: ''Gerrit, met Barendsma ga je je gang maar''.

Jan Barendsma zal dus eind oktober, begin november een tijdje op de boerderij van Reinder de Vries gezeten hebben. Hij is er niet meer als de boerderij op 21 november 1944 door de Duitsers overvallen wordt. Jan Barendsma zal enige weken voor de Overval terug geweest zijn in zijn woonplaats Huizum.

De maanden na de overval
Als de Duitsers de dag na de Overval in Leeuwarden een grote razzia uitvoeren, kloppen ze ook bij Jans huis aan. Op het nippertje weet hij de dans te ontspringen door er op de fiets van door te gaan. Hij wil niet gesnapt worden.
Jan Barendsma heeft net als een aantal anderen een verslag gemaakt van de Overval op de Leeuwarder gevangenis. In dit verslag noemt hij Jo Kolf zijn ''onvergetelijke vriend''. Jan moet Jo Kolf op de boerderij van Reinder de Vries ontmoet hebben. Hij schreef het verslag specifiek voor de ouders van Jo Kolf. We vinden het verslag in Jo Kolfs biografie, met Jans kanttekening dat het voor een boekwerk bestemd is. Hij zal het herinneringsalbum bedoeld hebben, maar zijn verslag is er uiteindelijk niet in opgenomen. Het verslag dateert van 15 september 1945 en mogelijk was de deadline voor de kopij verstreken.

Na de oorlog
Direct na afloop van de oorlog zit Jan Barendsma een poos bij de politieke opsporingsdienst van Leeuwarden.
Gewoonlijk worden hier alleen verzetsmensen met een achtergrond als politieman of marechaussee voor gevraagd. Op een feestavond van deze dienst in juli 1945 geeft medewerker Jan Barendsma met zijn leerlingen een demonstratie jiujitsu. Jan heeft trouwens maar kort voor deze dienst gewerkt. Vanaf mei 1946 plaatst hij weer advertenties voor zijn sportschool in onder andere de ''Leeuwarder Koerier''.
Jan Barendsma heeft al in augustus 1945 een auto. Het is een cabriolet met linnen overkapping.
Tijdens een defilé van Canadese militairen en verzetsstrijders zien we hem achter een aantal hoogwaardigheidsbekleders en Canadese officieren staan op de trappen van het Beursgebouw in Leeuwarden.

Op 21 november 1988 overlijdt Jan Barendsma in zijn woonplaats Drachten aan een dubbele longontsteking.
Een dag later verschijnt een overlijdensadvertentie in de Leeuwarder Courant. Zijn oude maten uit de KP plaatsen eveneens een advertentie. In dezelfde Leeuwarder Courant is een korte necrologie aan Jan Barendsma gewijd. In ''t Kleine Krantsje vinden we een in memoriam.

Jans vrouw Jannie overleeft hem meer dan twintig jaar. Ze is op 13 maart 2009 overleden op bijna zesennegentigjarige leeftijd.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• - HEUVEL, C.C. VAN DEN e.a., Verzetsherdenkingskruis, Samsom Uitgeverij, 1985.