Geboortedatum:

29 april 1882 (Leens)

Overlijdensdatum:

10 april 1945 (Bakkeveen, gemeente Opsterland)

Nationaliteit:

Nederlandse

Woonde in Groningen, Prinsesseweg 30. Zoon van rijksveearts Klaas Jacob Werkman (4 december 1847 Leens - 9 november 1891 Leens) en Grietien Alingh Louwes (7 januari 1850 Leek - 14 maart 1931 Groningen). Huwde op 10 april 1909 met Jansje Cremer (25 augustus 1885 Groningen – 2 april 1917 Groningen). Hertrouwde op 8 mei 1918 in Beilen met Pieternella Johanna Margaretha Supheert (geboren 8 februari 1888 Bovensmilde). Dit huwelijk eindigde op 30 mei 1930 met een echtscheiding. Stapte op 5 november 1936 in het huwelijksbootje met Margaretha Cornelia van Leeuwen (6 september 1898 Lochem - 26 oktober 1990 Eelde). Graficus/letterontwerper/kunsthandelaar/expressionistisch kunstschilder/dichter/journalist/boekdrukker/uitgever. Geen kerk. Lid verzet. Ver voor de oorlog gaf hij de periodieken Blad voor Kunst (1921-1922) en The Next Call (1923-1926) uit. Hij was lid van de Groninger schildersvereniging De Ploeg, had in 1939 in Amsterdam de eerste tentoonstelling van zijn werk en publiceerde manifesten. Tijdens de bezetting drukte hij op de zolder van een pakhuis aan de Lage der A 13 in Groningen onder de naam van de – met drie anderen opgezette – uitgeverij De Blauwe Schuit clandestien veertig kleurrijke uitgaven, waaronder Chassidische legenden (1941). In bedekte termen werd kritiek geleverd op het nationaalsocialistische regime. Op 13 maart 1945 is Werkman, die in de oorlog onderduikers huisvestte, door Nederlandse en Duitse SD’ers in zijn woning gearresteerd. ‘Ten onrechte verdacht van het uitgeven van politiek illegaal drukwerk,’ constateert B.H. Spaanstra-Polak. Werkman werd overgebracht naar het SD-hoofdkwartier Scholtenhuis in Groningen. Volgens de Duitsers bleek uit zijn werken dat hij een vriend van joden en donkergekleurden was. Dat werd beschouwd als een grotere misdaad dan het drukken en uitgeven van illegale lectuur. Kort na zijn arrestatie is zijn huis door de SD leeggeroofd. Extra tragisch is dat hij de oorlog hoogstwaarschijnlijk had overleefd, als niet een andere gevangene erin was geslaagd om te ontsnappen. Kunstmest- en veevoerhandelaar Harm Schurenga uit Enumatil, die plaatselijk OD-commandant was en onderduikers verzorgde, was een van de tien mannen die in de nacht van 8 op 9 april 1945 uit de cellen van het Groningse Huis van Bewaring waren gehaald om onder leiding van SD’er Robert Lehnhoff in de buurt van Bakkeveen te worden doodgeschoten. Hij wist zich echter los te wringen en toen de vrachtauto bij een scherpe bocht langzamer moest rijden, nam hij de benen. Ondanks een achtervolging en een zoektocht van anderhalf uur bleef hij uit handen van de Duitsers. Die keerden naar Groningen terug, omdat het ondertussen al aardig licht was geworden. Om te verheimelijken dat een gevangene was ontvlucht, meldden Lehnhoff en de zijnen dat de vrachtwagen panne had gehad. De volgende nacht werden de gevangenen opnieuw richting Bakkeveen gereden. Werkman was aangewezen als plaatsvervanger voor de ontsnapte Schurenga. Bij de Nije Drintsewei schoot de Nederlandse SD-medewerker Pieter Schaap (18 juni 1902 Zandvoort - geëxecuteerd 29 juni 1949 Groningen) de tien mannen één voor één door het hoofd. Straten in Groningen, Haarlem, Leens en Nieuwegein zijn naar Werkman vernoemd en een school voor mavo, havo en atheneum in de Nieuwe Sint Jansstraat in Groningen draagt de naam H.N. Werkmancollege. Zijn naam prijkt op een gedenkteken op de executieplaats tussen Bakkeveen en Allardsoog. Te zijner nagedachtenis zijn daarnaast het monument Vrouweneiland in Haarlem en een monument bij zijn geboortehuis in Leens onthuld. Voorts is de Stichting H.N. Werkman opgericht, werd het Werkman Project opgezet om het Werkman Archief voor het publiek toegankelijk te maken, vonden tentoonstellingen plaats in Amsterdam (1945) en het Museum Groningen (Werkman Online, 2007), schreef Hans van Straten de biografie Hendrik Nicolaas Werkman, de drukker van het paradijs, verschenen publicaties met brieven van Werkman uit de oorlogsperiode en kwam in 2008 het boek 'H.N. Werkman. Het complete oeuvre' uit.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• Overlijdensakte 1519 d.d. 19 juni 1945 gemeente Groningen; B.H. Spaanstra-Polak, Werkman, Hendrik Nicolaas (1882-1945), in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 op site historici.nl; Hendrik Werkman; Monique Brinks, Het Scholtenhuis, deel 1; Gronings verzetsarchief

Helaas geen map gevonden.