• Lijst Oorlogsslachtoffers Mei 1940 - Militair

Geboortedatum:

11 november 1913 (Haarlem)

Overlijdensdatum:

14 mei 1940 (Moordrecht)

Nationaliteit:

Nederlandse

Woonde in Haarlem, Tuinstraat 63. Zoon van Jan Hubrecht Gaartman (werkman) en Maria Johanna Oerlemans. Zijn moeder kon de dood van haar zoon niet verwerken en is mede ten gevolge van verdriet gestorven. Vader Gaartman hertrouwde met Elisabeth Moorwijk. Het slachtoffer was gehuwd met de Duitse Viktoria Hedwig Christine Rejek. Soldaat Staf II-32 Regiment Infanterie. Chauffeur. Gaartman is door de eerste luitenant Jan Bernard Pieter Blok van 7. Regiment Infanterie voor café Het Posthuis in de Dorpsstraat neergeschoten. Blok, van wie door de militairen werd aangenomen dat hij NSB'er was, schoot Gaartman zogenaamd 'in paniek' door het voorhoofd. De lezingen over deze paniek lopen uiteen. Reserve eerste luitenant A. B. Hermsen van C.-Staf II-32 Regt. Inf. schreef de familie dat tussen het tweetal een woordenwisseling ontstond en dat de van een geheel ander onderdeel zijnde luitenant Blok hem domweg fusilleerde. Anderen verklaren dat Jan Gaartman met nog enkele andere militairen in het betreffende café was, waar ook Blok ineens verscheen. Buiten eiste Blok dat Gaartman zich legitimeerde. Op het moment dat Gaartman een hand in zijn zak stak om de identiteitspapieren te overhandigen loste Blok het dodelijke schot. De eigenaresse van Het Posthuis, mevrouw J. van der Kuij - Ligthart, zei dat Blok met een groep militairen bij haar ingekwartierd was. Omdat Gaartman met nog vier andere in overall geklede mannen in de omgeving van Het Posthuis verbleef, raakte Blok over zijn toeren. Later gaf de officier vrij openlijk toe: 'Ik deed het in overspannen toestand.' Eén van de getuigen van dit schrijnende incident was de provinciaal griffieambtenaar J. J. van Dijken uit Assen. Naar zijn idee was Blok niet overspannen, maar een standvastig, streng en rechtvaardig officier, die voor rede vatbaar was. Volgens hem mocht Blok vermoeden dat Gaartman onbetrouwbaar kon zijn. Tussen de duizenden vluchtelingen tijdens de eerste oorlogsdagen liepen deserteurs, Duitse militairen in burger en NSB'ers. Later bleek waarom Gaartman geen uniform droeg. Zijn commandant had hem opgedragen zijn bevuilde militaire kleding te verwisselen voor de overall. Tevens droeg hij een hoed. Daarin bleek later een kogelgat te zitten. Gaartmans dienstkameraad Klaas van der Vaart, die getuige was van de executie, verklaarde over Blok het volgende: 'Een kleine miezerige officier, die Jan vanaf tien centimeter door het hoofd schoot.' Zelf ontsnapte Van der Vaart aan executie door hard weg te lopen voor de luitenant. Blok meende dat hij te maken had met spionnen. Vermoedelijk huldigde Blok deze stelling omdat een bij Gaartman en Van der Vaart staande marineman hem aansprak met kapitein. Luitenant Hermsen schreef over Jan: 'Zijn werk en optreden zijn een voorbeeld geweest voor anderen. Tot het laatste ogenblik deed hij zijn plicht.' Jaren later zei Blok in een interview: 'Destijds dacht ik met een spion te maken te hebben. Achteraf vraag ik me af of ik wel juist heb gehandeld.' In ieder geval betuigde hij spijt aan de weduwe en de naaste familie van Gaartman.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• - Archief Kooistra