STIWOT Battlefieldtour "Arnhem"

Zondag 4 Juli 2004 was het dan eindelijk zover. Na een lange voorbereiding kon de eerste STIWOT-Reis van start gaan. Om 9.15 uur verzamelden de leden van de STIWOT Battlefield Tour Commissie zich op de parkeerplaats van het Airborne Museum Hartenstein. Vanaf dit punt zou begonnen worden aan een battlefieldtour langs de voormalige slagvelden rond Arnhem en Oosterbeek. Van 17 tot 26 September 1944 vond in deze omgeving namelijk de “Slag om Arnhem” plaats. De “Slag om Arnhem” was een onderdeel van Operatie Market Garden, de grootste luchtlandingsoperatie uit de gehele oorlogsgeschiedenis.

Al vrij snel nadat de Commissieleden en Rick zich op de parkeerplaats opgesteld hadden voegden ook de eerste deelnemers zich bij ons. Zij waren afkomstig uit België en hadden dan ook al een lange reis achter de rug. Tot 10.00 uur druppelden de deelnemers in kleine groepjes binnen. Iedereen maakte kennis met elkaar en de deelnemers ontvingen de documentatiemap, die door velen direct werd doorgespit. Verder ontstonden al snel enige discussies en waagden enkelen zich aan een weersvoorspelling. Deze luidde veelal positief, alhoewel de lucht er dreigend uitzag.

Om klokslag 10.00 uur was de groep bijna compleet en omwille van het toch al krappe tijdschema, iedereen wil natuurlijk zoveel mogelijk zien, werd besloten om alvast van start te gaan. Twee Commissieleden bleven op de parkeerplaats achter om de “laatkomers” op te wachten en hen verder te begeleiden. Gelukkig arriveerden deze vrij snel waarna zij onder begeleiding van Jeroen Koppes, die even was teruggekeerd naar de parkeerplaats omdat hij weer eens wat vergeten was, aansluiting vonden bij de groep. Even daarna vertrokken ook de twee Commissieleden in looppas en vonden vrij snel aansluiting met de groep die inmiddels dus al begonnen was aan een mooie wandeling langs de perimeter.



Deze perimeterwandeling vond plaats onder de deskundige begeleiding van Jeroen Niels. Vanaf de trappen van Hartenstein, waarop de kogelinslagen nog goed te zien zijn, liepen wij door de tuin van Hartenstein en langs de voormalige tennisbanen. Via de voormalige EHBO-posten de Brem en het Gelders Hof arriveerden wij op de van Lennepweg. Hier werd in 1998 nog het stoffelijk overschot van een militair van het Border Regiment aangetroffen. Hij is bijgezet op de Airborne begraafplaats. Via de bossen van de Hemelsche Berg arriveerden wij op de Benedendorpseweg, alwaar door Jeroen Niels het militaire belang van de Westerbouwing uit de doeken werd gedaan.

Wij vervolgden onze weg via het kerkpad, dat uitkijkt op de uiterwaarden waar in de nacht van 25 op 26 September de restanten van de 1st British Airborne Division in de stromende regen over de Rijn werden geëvacueerd. Van de circa 10.000 gelande manschappen bereikten slechts circa 2.200 manschappen de relatief veilige Betuwe.



Bij ons was het gelukkig echter nog steeds droog en we arriveerden bij de Oude Nederlands Hervormde Kerk. Dit is een van de gebieden waar zeer zwaar gevochten is. Hier hield de Londsdale Force namelijk verbeten stand tegen de Duitse aanvallen. Ook was hier ten tijde van de strijd het Light Regiment met hun 75mm veld-houwitsers opgesteld. Aan het eind van de strijd was de kerk uit circa 900 totaal verwoest.

Hierna kwamen we langs het huis van Kate ter Horst. Op het hoogtepunt van de strijd bood het pand van de familie Ter Horst op alle verdiepingen onderdak aan honderden gewonden. Na de strijd boden het huis en de tuin een desolate en zwaar beschadigde aanblik. Voor zover niet in de tuin begraven lagen de doden langs de buitenmuren opgestapeld. Bovendien was de tuin bezaaid met wrakken van uitgebrande jeeps en ander oorlogsmaterieel.

Via het concertgebouw en de Pietersberg arriveerden we bij de Tafelberg. Dit was tijdens de slag het belangrijkste noodhospitaal. Helaas is dit pand op het oudste gedeelte na met de grond gelijk gemaakt.



Na de "Crossroads" met hotel Schoonoord en Vreewijk arriveerden we om iets voor twaalven bij het Airborne Museum. Hier stond de heer Groeneweg ons al op te wachten. Besloten werd om eerst de lunch te gebruiken en daarna het museum te bezoeken. Iedereen had namelijk trek gekregen van de mooie wandeling.

Na de lunch werd in het museum een kort welkomstwoord uitgesproken door de heer Groeneweg. Hierna werd gestart met de vertoning van een film. Om niet teveel achter te komen op het tijdschema hadden wij helaas maar 50 minuten om het Airborne Museum te bekijken. Dit is weliswaar net lang genoeg om alles te bekijken, maar het museum is zo interessant dat velen hier nog veel langer door hadden kunnen brengen. De bus stond echter al op ons te wachten en we begonnen dan ook rond 13.30 uur aan de bustour.



Via de "Kussin-kruising" en Hotel Wolfheze, het hoofdkwartier van Krafft, arriveerden we in Wolfheze. Vanuit hier reden wij langs de uitgestrekte terreinen van de landingszones S en Z en dropzone X. Hier werden wij verbeterd door de heer Groeneweg, die ons natuurlijk de gehele tour al van het nodige commentaar bij de bezienswaardigheden had voorzien. Hij wees ons er namelijk op dat "dropzone" de correcte term is en niet "droppingszone". Droppings staat in het Engels namelijk voor hetgeen door onder andere olifanten met grote hopen tegelijk wordt achtergelaten...

Welgehumeurd reden we via de opmarsroute van Frost naar de Westerbouwing. Na de uitleg die Jeroen Niels ’s morgens al had gegeven werd nu echt duidelijk hoe overheersend deze heuvel in het landschap is. De heer Groeneweg vertelde hier over de wanhopige pogingen van de Polen en de Dorsets om de Westerbouwing te veroveren en de Perimeter te bereiken. Verder heb je hier een fantastisch uitzicht op “The Island”, het gebied waar de 101e Airborne Division vanaf Oktober 1944 strijd heeft geleverd.



We vervolgden onze weg en stopten wederom bij de Oude Nederlands Hervormde Kerk te Oosterbeek. Hier vertelde de heer Groeneweg over de evacuatie van de bewoners van Arnhem en Oosterbeek en de daarop volgende Duitse plunderingen. Ook vertelde hij over de hongerwinter die hij zelf had meegemaakt, nog steeds heeft hij een hekel aan tulpen...

De Oude Kerk was opengesteld voor publiek en velen namen dan ook snel even een kijkje in deze bijzondere kerk. Binnen in de kerk zijn veel geschenken van de Airbornes te vinden zoals de preekstoel, avondmaalstafel, doopvont en kandelaars. Allen zijn uitgevoerd met Para-badges en teksten.

Na het bezoek aan de Oude Kerk vervolgden wij onze weg via de opmarsroute van Frost. Hier passeerden wij de kruising waar Baskeyfield zijn Victoria Cross heeft verdiend en het spoortunneltje waar de Gronert tweeling werd gedood. Hierna doken wij het drukke Arnhemse verkeer in, om zodoende de brug over de Neder-Rijn te bereiken. De heer Groeneweg verontschuldigde zich namens de Gemeente Arnhem voor alle omleidingen en verkeersopstoppingen.

We bereikten het St. Elisabeth Gasthuis waar zeer zwaar gestreden is en hier maakten wij wederom een stop. Door de smalle vaak doodlopende steegjes volgden wij de weg van Urquhart. Uiteindelijk kwamen wij aan bij het huis waar Urquhart zich lange tijd voor de Duitsers verborgen heeft weten te houden. Het is erg bijzonder om in deze omgeving rond te wandelen onder begeleiding va de heer Groeneweg. Hij kent vele veteranen persoonlijk, waaronder Urquhart, en kan zeer levendig over zijn ontmoetingen met hen vertellen.



De brug over de Neder-Rijn kwam nu in zicht. We bereikten de plek waar Frost en zijn mannen een moedige maar hopeloze strijd hebben geleverd. Verwacht werd dat 2nd Army uiterlijk twee dagen nodig zou hebben om de brug te bereiken. Na vier dagen van zware strijd en volkomen omsingeling gaf John Frost, gedwongen door zeer vele doden, gewonden, gebrek aan munitie en voorraden, in de avond van 21 September de opdracht de strijd te staken. Hen die nog in staat waren te vechten werd verzocht een veilig heenkomen te zoeken. De slag om de brug was voorbij.

Na het bezoek aan de brug werd het tijd voor een moment van bezinning aan het eind van deze dag. Als afsluiting bezochten wij namelijk de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek.

Deze indrukwekkende plaats laat de opoffering zien van de “Slag om Arnhem”. Jonge jongens, voor wie Arnhem vaak niet meer was dan een plaats op een kaart. Helden die voor onze vrijheid gevochten hebben en waarvan velen het grootste offer hebben gebracht. Dat zij voor altijd mogen worden herdacht, of zoals op de steen van de begraafplaats staat te lezen:

"Their name liveth for evermore"

Barry van Veen (namens de STIWOT Battlefield Tour Commissie).
Alle foto's: © STIWOT & Jeroen C. Koppes