STIWOT Battlefieldtour "Betuwestelling"

Nu de winterperiode verstreken is en het voorjaar weer zijn intreden doet, werd op zaterdag 25 april de eerste battlefieldtour van het jaar 2009 georganiseerd. In navolging van de STIWOT Battlefieldtour langs de Grebbelinie uit 2005 was het thema van deze dag de zuidelijker gelegen Betuwestelling. De naam van de Nederlandse verdedigingslinie uit de meidagen van 1940 tussen de rivieren Rijn en Waal. De dag stond onder de inhoudelijke leiding van de heren Hans Brons en Bernier Cornielje van Stichting De Greb. STIWOT en Stichting De Greb hadden de primeur de eerste battlefieldtour te organiseren langs de Betuwestelling. Door uitvoerig onderzoek van de heer Cornielje voor zijn boek “Tussen mobilisatie en capitulatie, de Betuwe in verweer” is er veel informatie over deze omgeving bekend geworden. Hetgeen is verwerkt in deze battlefieldtour.



Om 10.00 uur begon de dag in restaurant Cunera aan de Grebbeweg in Rhenen. De lezing duurde ongeveer 2 uur. In het eerste deel van deze lezing werd het verhaal verteld van de toestand van het Nederlandse leger en de staat van de Betuwestelling tot die bewuste 10 mei 1940. De politieke verhoudingen binnen het Nederland van die tijd en het leger dat een steeds concretere bedreiging vanuit het oosten ziet komen werd aan de hand ven levendige anekdotes breeduit door de heren uiteengezet. Vele mensen, vooral de vooraanstaande politici en bevelhebbers hadden het gevaar tot op het laatst toe ontkent, daarbij gesteund door de neutraliteit die Nederland in de Eerste Wereldoorlog aan de zijlijn hield. Maar nu..., nu zou ook Nederland meegesleurd worden in deze nieuwe wereldoorlog.

Na een korte koffiepauze hervatte de heer Cornielje zijn lezing. Nu werd ingegaan op de gebeurtenissen op het moment dat Duitsland in de vroege ochtend van 10 mei 1940 de neutraliteit van Nederland schendt en daadwerkelijk de grens oversteekt. Door de buitengewoon goed ingevoerde kennis van beide heren wordt bijna van uur tot uur het verhaal van de gebeurtenissen in de Betuwestelling uiteengezet. Zowel het algemene verhaal van het verloop van de strijd als de persoonlijke anekdotes werden aan het publiek voorgedragen. Het resultaat was een informatief, bij tijd en wijle meeslepend verhaal waarin zich het drama van de gevechten ontvouwt.



Na de lunch werd er per touringcar een bezoek gebracht aan de Betuwestelling. De lezing uit het ochtendprogramma werd nu kracht bijgezet door een bezoek aan de stellingen zelf. Allereerst werd er gestopt op de Liniedijk. Deze dwarsdijk die als sinds de Franse tijd dwars door de Nederbetuwe liep vormde de basis voor de Betuwestelling die door het Nederlandse leger was opgeworpen. Hier bezochten we een aantal bunkers die typisch waren voor de linieverdediging uit de meidagen van 1940. De verschillende type bunkers werden door de deelnemers aan een inspectie onderworpen, aangevuld met de verhalen uit 1940. Ook bleek dat tijdens de gevechten in de Betuwe in het najaar van 1944 deze bunkers nog een rol hebben gespeeld.

De volgende stop was bij de sluis te Ochten. Via deze sluis kan een aanzienlijk deel van de Nederbetuwe onder water gezet worden. Er werd verteld over de crisissituatie die Nederland in november 1939 in zijn greep hield. In deze dagen werd gemeld dat de Duitse aanval op handen zou zijn. Uiteindelijk gingen de dagen voorbij en gebeurde er niets. Uiteindelijk werden de sluizen vlak voor de 10e mei 1940 opengezet en liep een vooraf aangewezen gebied gecontroleerd onder water. Naar later bleek een goede verdediging.

De laatste stop van de dag vond plaats bij een Joods werkkamp nabij Kesteren. Ongeveer 140 joodse mensen werden hier te werk gesteld. Naarmate de oorlog vorderde werden de condities waaronder gewerkt moest worden steeds slechter, tot het moment kwam dat het werkkamp in zijn geheel afgevoerd werd naar Westerbork en van daar naar kampen in Polen. Omdat deze gebeurtenis al in het jaar 1941 plaatsvond, zou de gehele groep uit het werkkamp bij Kesteren in de maanden en jaren die volgden de dood vinden in de nazi werk- en vernietigingskampen.

Uiteindelijk keerden we terug richting Rhenen waar we een stop maakten op het Militair Ereveld op de Grebbeberg. Daar werden we door de gidsen gewezen op enkele personen van wie we het verhaal hadden gehoord en die de dood hebben gevonden in de Nederbetuwe in mei 1940. De lijst met doden uit de omgeving van de Betuwestelling kenmerkt zich door een groot aantal gevallen van eigen vuur en de onoverzichtelijke situatie in het gebied in de meidagen. Achtergelaten mijnenvelden en het gerucht van een “Vijfde Colonne” achter de Nederlandse linies kostten uiteindelijk een aanzienlijk deel van de Nederlandse doden. Enkele slachtoffers hiervan bezochten we op het Militair Ereveld.



Omstreeks 17.00 uur keerden we terug naar restaurant Cunera. Daar namen we afscheid van elkaar en eindigde deze battlefieldtour. Hoewel de Betuwestelling qua gevechten en slachtoffers altijd in de schaduw heeft gestaan van de Grebbelinie was het zeer zeker de moeite waard ook deze stellingen bezocht te hebben. De eerste battlefieldtour van 2009 mag weer een succes worden genoemd!

Jeroen Niels (namens STIWOT Reizen)
Alle foto's: © STIWOT, Lars van Lier & Dennis Notenboom